Mówiąc o programowaniu działań instytucji kultury, niekiedy powtarzamy zdanie: działaj lokalnie, myśl globalnie. Przypomina się ono, gdy odnotowujemy Europejski Kongres Kultury, który odbywał się we Wrocławiu. Czy, jak mówiono, Kongres ten jest symbolicznym wejściem w wiek XXI i pożegnaniem wieku XIX i XX? Czy nie mówimy niekiedy, że w naszej działalności powinniśmy myśleć nowocześnie, nie zapominając o tradycji, o kulturowym dziedzictwie? Czy procesy zmian w kulturze, których jesteśmy uczestnikami, choć czasem może się wydawać, że jedynie je obserwujemy, w ostatnich dziesięcioleciach, w ostatnich latach nie przyśpieszyły? Przecież tracą ostrość kryteria pozwalające na przykład na oddzielenie twórczości amatorskiej od profesjonalnej. Jak zmienił się obszar twórczości amatorskiej w związku z rozwojem nowych mediów, skoro twórcy amatorzy swą twórczą przygodę rozpoczynają od gruntownego poznania warsztatu i dążą do rzemieślniczej doskonałości, a zarazem inni z większą biegłością niż zawodowcy posługują się najnowszymi technologiami? Czy jeszcze można mówić o amatorskim ruchu artystycznym czy już tylko o twórczości amatorskiej? Zadawanie takich pytań nie jest jedynie akademickim teoretyzowaniem, gdyż dla działalności gminnych, miejsko-gminnych, miejskich i regionalnych instytucji kultury amatorska twórczość artystyczna to jeden z najważniejszych obszarów działań. Właśnie, nowe media sprawiają, że zdanie działaj lokalnie, myśl globalnie ma inny sens, aniżeli przed dwudziesty, trzydziestu laty – całkiem niedawno czy już w prehistorii… Europejski Kongres Kultury może nas żywo obchodzić nie tylko dlatego, że jesteśmy w Unii Europejskiej –  jak to się mówi: w Europie, jakbyśmy wcześniej w niej nie byli – ale dlatego, że zmienił się nasz stosunek do odległości, i to tak, jakby zmieniło się nasze miejsce w Europie, w świecie. Oczywiście, nie możemy ograniczać perspektywy – i nasze podróże, dostępność świata zdają się go rozszerzać, zarazem zbliżając… I może to jest najbardziej fantastyczne w XXI wieku?

A zatem jak nasze globalne myślenie i nasze lokalne działanie ukonkretnia się w programach działań naszych placówek? Rzecz nie w gorączkowym poszukiwaniu innowacyjności, w unowocześnianiu, w nowoczesnym wyposażeniu placówek – które też coraz szybciej przestaje być nowoczesne – ale w poważnym namyśle, w rzeczowym określeniu relacji: nowoczesności i oczekiwań uczestników życia kulturalnego. I pewnie łatwiej odpowiedzieć na pytanie o nowoczesność w globalnym myśleniu niż w lokalnym działaniu.

Jerzy Rochowiak

Działalność edukacyjna jest stałym punktem w programach instytucji kultury. Zarówno teatry, jak i kina, muzea czy galerie przygotowują coraz atrakcyjniejsze, dokładnie przemyślane, a przede wszystkim odpowiadające potrzebom młodym odbiorców sztuki, programy edukacyjne. Nikt nie ma dziś wątpliwości, że inwestowanie czasu i pieniędzy w wychowywanie i kształcenie widzów, jest niezwykle potrzebne i ważne. Zajęcia proponowane przez poszczególne instytucje są doskonałą formą spotkań uzupełniających programy szkolne, możliwością inspiracji dla nauczycieli, a także udaną kampanią wizerunkową. Odtąd muzeum czy teatr nie musi się już młodemu człowiekowi kojarzyć z miejscem zamkniętym, sterylnym, niezrozumiałym czy nawet nudnym. Okazuje się bowiem, że może być ono przestrzenią niezwykłą, wartościową, atrakcyjną, a przede wszystkim otwartą i nowoczesną. Wspomniałam o młodych odbiorcach sztuki, ale przecież oferta edukacyjna skierowana jest także do odbiorcy dorosłego i dojrzałego. Tego, który chce dowiedzieć się czegoś więcej, uzupełnić swoją wiedzę, zmienić perspektywę oglądu.

Cykl artykułów poświęconych pedagogicznej działalności instytucji kultury w naszym regionie rozpoczyna przyjrzenie się propozycji Teatru im. Wilama Horzycy w Toruniu.

Jak uczyć teatru? Jak mówić o teatrze?

Działalność edukacyjna Teatru im. Wilama Horzycy przebiega równolegle w kilku nurtach. Stałym punktem programu są spotkania z publicznością po każdej premierze. Podczas wtorków studenckich widzowie, wśród których zasiadają nie tylko studenci, mogą zapytać reżysera i aktorów grających w danym spektaklu o powstawanie spektaklu, o relację inscenizacji i tekstu, sposób pracy i wizję reżyserską, zmagania aktora z rolą – słowem o wszystko, co wzbudziło ciekawość czy pozostawiło w nich niedosyt.

Od roku 2007 organizowane są Lekcje teatralne, wymyślone przez Iwonę Kempę – dyrektor artystyczną teatru. Ich celem jest zapoznanie widzów z wielkimi postaciami i wydarzeniami w historii teatru. Części wykładowej poświęconej konkretnemu twórcy czy wydarzeniu towarzyszy pokaz filmu dokumentalnego lub fragmentów konkretnego spektaklu, zakończony dyskusją podsumowującą zaprezentowany materiał. Do tej pory lekcje dotyczyły następujących tematów: wybitni polscy inscenizatorzy, współczesny teatr europejski, teatr tańca i ruchu, wielcy aktorzy i ich kreacje, pogranicza teatru oraz eskperyment-musical-performance, a także współczesne interpretacje klasycznych arcydzieł. Mówiono m.in. o Tadeuszu Kantorze, Jerzym Grotowskim, Konradzie Swinarskim, Pinie Bausch czy Włodzimierzu Wysockim.

Osobne miejsce poświęcono dramatowi współczesnemu. Otwarte czytania dramatu, pomyślane najczęściej jako próby stolikowe, niekiedy wzbogacane autorską wizją inscenizacyjną reżysera, również kończy dyskusja z publicznością. Nierzadko zaprasza się do niej autora sztuki. Z jego pomysłami mogą się skonfrontować zarówno widzowie, jak i aktorzy wraz z reżyserami. Ci ostatni to najczęściej najmłodsze pokolenie reżyserów, którzy albo jeszcze studiują, albo niedawno skończyli studia. W roku 2007 czytania podporządkowane były Dramatowi europejskiemu XXI wieku. W roku 2009 formuła tematyczna ewoluowała w Dramat XXI wieku – Nowy Wspaniały Świat.

Bardzo interesująca jest współpraca teatru ze szkołami w ramach programu TISZ, czyli Teatr i Szkoła pod patronatem Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie. Program Instytutu realizowany jest w całym kraju, a jego formuła jest zapożyczeniem niemieckiego programu TISCH. Skądinąd wiadomo, że niemiecka edukacja teatralna ma się najlepiej w Europie. W roku 2009 poprowadzono pilotażową edycję programu, która okazała się strzałem w dziesiątkę. Założeniem projektu jest współpraca teatru ze szkołą, ale nie tylko z klasami humanistycznymi i uzdolnioną teatralnie młodzieżą. Uczestnicy projektu mogli poznać bieżący repertuar teatru, który stawał się często punktem wyjścia do rozważań i działań wokół konkretnego aspektu pracy teatralnej. Umożliwiono im zwiedzanie budynku teatru od kulis, udział w warsztatach i dyskusjach specjalnie dla nich przygotowanych, prowadzonych przez profesjonalistów w swoich dziedzinach. Możliwa była również praca z młodzieżą nad ich własnym, autorskim spektaklem, który miał nawiązywać do problematyki poruszanej w konkretnym spektaklu. Wszystkie działania były dokumentowane i prezentowane w internecie.

Michał Malinowski podczas warsztatów Sztuka opowiadania
Fot. Archiwum

Kolejne edycje TISZ-a koordynowane w Toruniu przez Martę Lewandowską pozwoliły uczniom toruńskich szkół (przede wszystkim Zespołu Szkół Technicznych w Toruniu) na przeżycie niezwykłej przygody teatralnej – poznanie teatru, spróbowanie swoich sił jako reżyser, aktor, scenograf, akustyk czy oświetleniowiec. Przestrzeń teatralna poszczególnych spektakli była przez młodzież oswajana i poznawana od kulis. Zajęcia pomyślane były w kilku następujących po sobie blokach tematycznych. Zawód scenograf to warsztaty, które prowadził Grzegorz Policiński. Uczniowie dowiedzieli się, czym jest m.in. sztankiet albo rama sceniczna. Odkrywanie tajników scenografii wzbogacała praca z wykorzystaniem samodzielnie wykonywanych makiet scenografii do Romea i Julii Szekspira. Abstrakcję Teatr? poprowadziła Marta Lewandowska. Zajęcia skoncentrowane były wokół zagadnień ontologii teatru, bycia na scenie i poszukiwań własnych emocji i uczuć. Machina-Teatr to spotkanie z całym zapleczem technicznym w teatrze. W dekoracjach Medei w reżyserii Marcina Wierzchowskiego uczniowie poznawali kolejne elementy dekoracji i etapy jej powstawania, a także sposoby i zasady jej zmieniania, sprzęt techniczny, taki jak stoły mikserskie i głośniki. Ewa Garniec – projektantka oświetlenia teatralnego – opowiedziała o Możliwościach światła w teatrze. Aktorka Matylda Podfilipska, wprowadzała uczestników zajęć w tajniki zawodu aktora. – Aktor powinien spróbować jak najwięcej rzeczy, żeby mieć o czym mówić, żeby mieć jak największy zasób środków teatralnych – mówiła. Warsztaty Aktor w teatrze obejmowały przede wszystkim zagadnienia dykcji oraz sposobu poruszania się na scenie, a także relacje aktor-postać i aktor-teatr. Łukasz Zaleski prowadził zajęcia związane z relacją między Scenariuszem scenicznym a dialogiem na scenie. Opierając się na egzemplarzu Hamleta Wiliama Szekspira sprawdzano, jakie zadania aktorskie wynikają z tekstu dramatu. Zaleski wprowadził w swoje zajęcia również zasady improwizacji aktorskiej i opowiadania historii. Inga Pilchowska poprowadziła zajęcia choreograficzne, a Aleksandra Sojak-Borodo przybliżyła uczniom sztukę performance`u. Nie zabrakło również zajęć związanych ze sztuką opowiadania. Michał Malinowski z Muzeum Bajek, Baśni i Opowieści w Konstancinie poprowadził warsztaty barwnej opowieści, podczas których zwracał uwagę na koordynację gestu i słowa, ruch w przestrzeni, odpowiednią intonację, emocję i rytm. Założeniem było twierdzenie, że każdy ma w sobie talent opowiadacza, tylko nie zawsze wie, jak go uruchomić.

Młodzież była zachwycona udziałem w projekcie. Dla wielu uczestników warsztaty były pierwszym tak intensywnym doświadczeniem teatralnym. Barwne sprawozdania z dwóch edycji TISZa zamieszczano na specjalnie prowadzonym blogu.

Co planuje Teatr Horzycy na sezon teatralny 2011/2012? W listopadzie rozpoczyna się realizacja programu EDUKACJA, skierowanego do miłośników sztuki gotowych do przekraczania własnych barier. Proponowane zajęcia będą miały charakter praktyczny i zorganizowane zostaną wokół spektakli Wiktora Rubina, Iwony Kempy, Pii Partum, Piotra Kruszczyńskiego i Macieja Podstawnego. Uczestnicy będą mieli możliwość poznania teatru od kuchni. Zadaniem projektu nie jest wyjaśnianie „co reżyser miał na myśli”, lecz przygotowanie odbiorcy do polemiki ze sztuką, szukania kontekstów, inspiracji – pisze Marta Lewandowska. Dostrzegając zmianę języka współczesnego teatru, Teatr wychodzi naprzeciw oczekiwaniom widza, dając mu możliwość poznania praktycznych narzędzi, które pomogą w jego pełnym odczytaniu. Celem warsztatów jest również odkrywanie własnych talentów i uruchamianie pokładów artystycznej kreatywności w uczestnikach zajęć. Wstęp na warsztaty będzie bezpłatny.

Magdalena Jasińska

W lipcu przez trzy tygodnie miałam okazję pracować  jako kucharka pod dachem wojskowego namiotu na obozie Toruńskiego Szczepu  Związku Harcerstwa Rzeczpospolitej „Brązowa Piątka” nad otoczonym lasami jeziorem Sinowa, na skraju Borów Tucholskich. Zostałam zaproszona jako mama czworga harcerek i harcerzy. Ponadto łączą mnie szczególne więzy z harcerkami lubickiej „Grani” – od lat prowadzę szkolne koło teatralne, wspólnie jeździmy na konkursy i gościnne występy, a metodyka harcerskiej teatralnej zabawy obecna jest na wielu zajęciach.

Nocą okolice mojej kuchni zamieniały się w teatr działań wojennych. Podobóz trzech drużyn męskich rozgrywał – szyszkami i balonami napełnionymi wodą – kampanię wrześniową. Sanitariuszki Szarych Szeregów z innego podobozu, zaprzysiężone nocną porą w namiocie stołówki, za dnia przebiegały okolice ziemianki z noszami. Czasem w grupkach – zastępach pędziły na jakąś dywersyjną akcję. Druhny z jednej z drużyn w sukienkach lub granatowych spódniczkach i białych bluzeczkach dopełniały wojennego sztafażu: wcielały się w dziewczęta powstańczej Warszawy. Realizując w postaci gier teatralnych fabułę Warszawskie dzieci pójdziemy w bój przechodziły jednocześnie szkolenie w przeróżnych harcerskich umiejętnościach.

Przychodziły zresztą często do kuchni po groch czy miskę, by przygotować perkusję na festiwal obozowej piosenki, kabaretów i skeczy. Piosenka niosła się z podobozów, słychać ją było na obrzędowych ogniskach, a w dni deszczowe harcerze spotykali się na śpiewankach w stołówce. Towarzyszył im dźwięk gitar i fletu. Niekiedy już o głębokim zmroku dochodziły do naszego podobozu z okolic kuchni przeraźliwe wrzaski i gong uderzanych o siebie pokrywek – to harcerki przechodziły kolejne etapy wojennych prób.

Druhowie, w miarę posuwania się wojennych działań, awansowali w stopniach wojskowych, budzili podziw pełną animuszu musztrą.

Nie byłam tylko widzem niezwykłych zdarzeń, choć wczesnym rankiem, zarzucając poły namiotu mojej kuchni, nuciłam beztrosko dziecięcą melodię piosenki Otwieramy nasz teatrzyk… Od początku wiedziałam, że uczestniczę w niezwykłym misterium…

Z literatury przypomina mi się – i mam nadzieję, że to porównanie nie jest pomniejszaniem tamtego okupacyjnego bohaterstwa – usilne i świadome kształtowanie swojego człowieczeństwa przez pisarzy skupionych w latach 1942-44 wokół konspiracyjnego miesięcznika literackiego Sztuka i Naród, zwłaszcza Andrzeja Trzebińskiego, Tadeusza Gajcego, Wacława Bojarskiego. Poeci, młodzi publicyści, a jednocześnie żołnierze Polski Podziemnej. Przejmujące świadectwo heroicznej pracy nad sobą daje Pamiętnik Andrzeja Trzebińskiego .

Ciekawe jest odrębne, jakby nieco osamotnione miejsce harcerstwa we współczesnej kulturze, w tym, czym oddycha i żyje młody człowiek. Otoczone społecznym szacunkiem, obdarzane zaufaniem, przywoływane na pomoc w czasie klęsk i narodowych oraz religijnych wydarzeń, wiedzie na co dzień jakby odrębny, nieco tajemniczy, a dla niektórych  nieco śmieszny żywot.

Czy nie tu gdzieś biją również źródła teatru, od wieków żywe i współczesne?

Jeśli komuś teatr kojarzy się z udawaniem i kłamstwem, to oczywiście nie jest to dobry trop. Ale jeżeli ktoś szuka prawdy w teatrze i drży nad jego przekształcającą mocą, zdolną przybliżać nieogarnioną, niedającą się przecież zamknąć w żadnych definicjach prawdę człowieczeństwa, otwartą na duchowe przestrzenie, to może spróbować zobaczyć w osobach harcerzy wcielających się udanie w czasie obozu w wiele ról, a nadto noszących swoje mundury bliżej ciała niż nosi się zwykłe ubrania – osoby stojące u samych źródeł kultury.

Warto może zastanawiać się nad przeżywaniem obrzędowych, pełnych znaczenia dla harcerskiej szarej braci gestów, których tak wiele mogłam tego lata zobaczyć nad jeziorem Sinowa. Kogo właściwie widziałam przy harcerskim ognisku w nikłym świetle dogasającego dnia? Harcerzy? Aktorów – poszukujących wyrażenia wewnętrznej prawdy? Ludzi w ten sposób obcujących z czterema żywiołami przyrody?

Harcerz jest oczywiście osobą wewnętrznie zintegrowaną, prawdziwą w swoim harcerskim powołaniu, ale warto uruchomić ciąg skojarzeń, który przybliży jego skądinąd bardzo prostą wewnętrznie sylwetkę.

Myślę, idąc dalej tropem tych skojarzeń, że dobrze czułby się przy harcerskim ognisku zarówno poeta Zbigniew Herbert, autor Przesłania Pana Cogito ze swoim śródziemnomorskim dziedzictwem, umiłowaniem konkretu, ironią , jak i współczesny rzeźbiarz Igor Mitoraj, w klasycznej formie szukający najgłębszych metafizycznych i duchowych treści.

Jeszcze jedną osobę muszę przywołać do harcerskiego kręgu. To święty Franciszek widziany oczyma dramaturga, poety i pisarza biblijnego Romana Brandstaettera. W Innych kwiatkach świętego Franciszka w rozdziale Święte aktorstwo autor Jezusa z Nazaretu opisuje jak przyszły święty, niedługo przed podjęciem  ostatecznej decyzji  porzucenia dotychczasowego życia, pojechał do Rzymu, aby „urzeczywistnić swoje pragnienie”, uprzedzić swoje późniejsze posłannictwo za pomocą teatralnej gry. Wcielił się w rolę biedaka: przebrany w żebracze szaty usiadł na stopniach bazyliki i prosił o wsparcie. I nie była to zabawa. Wcielony w żebraka, nie upodobnił się do niego, ale przezwyciężywszy w sobie dumę, miłość własną i wstyd  s t a ł s i ę nim, był nim w najdoskonalszym tego słowa znaczeniu. Tę grę „przesyconą świętością” uprawiał zresztą Franciszek jeszcze wielokrotnie , włączając współbraci w krąg uczestników chrześcijańskiego misterium. Zresztą nie tylko grał wobec współbraci – jako aktorów i publiczności zarazem. Tworzył teatralno-poetyckie gesty również w samotności, można by rzec, wobec jedynego Widza, który był zawsze przy nim. Zdarzyło się, że pewnego dnia Franciszek nie miał przy sobie nikogo, kto by mógł mu zagrać na lutni lub zaśpiewać. Wziął do ręki dwa patyki, z których jeden wyobrażał skrzypce, a drugi smyczek. Pociągając patykiem po patyku udawał grę na skrzypcach. Prawdopodobnie wielkie natchnienie promieniowało z twarzy i postaci Poverella, skoro brat Eligiusz, który przypadkiem tę scenę podpatrzył, zapewniał potem braci, że była to najpiękniejsza muzyka, jaką kiedykolwiek w życiu słyszał. Po cichu dodam, że to moja ulubiona scena, przywoływana przeze mnie w kilku szkolnych przedstawieniach.

Teatralność nie jako sztuczność, ale narzędzie, sposób odkrywania głębi codzienności, nawet w jej szarzyźnie, zgrzebności i ubóstwie.

Ten nieco przydługi cytat niech posłuży wniknięciu w szczególny klimat harcerskiego aktorstwa, które niespodziewanie zdarzyło mi się oglądać nad jeziorem Sinowa, a także wyrażeniu zdumienia nad ciągle ożywającymi w niespodziewanych sytuacjach źródłami teatru. Żywego teatru…

Maria Kalas

Pełna – autorska – nieopracowana przez redakcję wersja artykułu Marii Kalas

Teatr harcerzy

Maria Kalas

„Ustawimy mały obóz, / bramę zbudujemy z serc …”. W lipcu przez trzy tygodnie pracowałam jako kucharka pod dachem wojskowego namiotu na obozie Toruńskiego Szczepu Związku Harcerstwa Rzeczpospolitej „Brązowa Piątka” nad otoczonym lasami jeziorem Sinowa położonym za Czerskiem Świeckim, na skraju Borów Tucholskich[1]. Nie było to przypadkowe zajęcie: zostałam zaproszona jako mama czworga harcerek i harcerzy. Ponadto łączą mnie szczególne więzy z harcerkami lubickiej „Grani”- od lat prowadzę szkolne koło teatralne, wspólnie jeździmy na konkursy i gościnne występy, a metodyka harcerskiej teatralnej zabawy obecna jest na wielu zajęciach. Teraz miałam okazję zobaczyć moje aktorki w zupełnie innej sytuacji, sama sprawdzając niejako, jak to jest, karmić rzesze.

Nocą okolice mojej kuchni – w jej skład wchodziły jeszcze namioty wydawalni , stołówki , magazyn i ziemianka-zamieniały się w teatr działań wojennych.

Podobóz „4.45” drużyn męskich rozgrywał –szyszkami i balonami napełnionymi wodą – kampanię wrześniową. Rano znajdowałam strzępy biało-czerwonych flagi owinięte wokół słupka wydawalni posiłków lub balony z podobizną wodza III Rzeszy dyndające na sosnowej żerdzi na granicy terenu kuchni.

Sanitariuszki Szarych Szeregów podobozu „Wawer”, zaprzysiężone nocną porą w namiocie stołówki , z toruńskich drużyn „Wetlina” i „Połoniny” (ta ostatnia obdarzona w 2009r zaszczytnym tytułem „Złotej Koniczynki ”-najlepszej drużyny ZHR-u w Polsce) za dnia przebiegały okolice ziemianki z noszami . Czasem w grupkach –zastępach pędziły na jakąś dywersyjną akcję. Druhny z 7 Włocławskiej Drużyny Harcerek „Silva” w sukienkach lub granatowych spódniczkach i białych bluzeczkach dopełniały wojennego sztafażu: wcielały się w dziewczęta powstańczej Warszawy. Realizując w postaci gier teatralnych fabułę „Warszawskie dzieci pójdziemy w bój” przechodziły jednocześnie szkolenie w przeróżnych harcerskich umiejętnościach.

Przychodziły zresztą często do kuchni- a to po ryż (nie wiedziałam, że włożony do przemoczonych butów przyśpiesza ich suszenie), a to po sito, żeby złowić rybkę, a to po groch czy miskę, by przygotować perkusję na festiwal obozowej piosenki, kabaretów i skeczy organizowany przez podobóz „4. 45”. Piosenka była zresztą ważna jak chleb. Niosła się z podobozów, słychać ją było na obrzędowych ogniskach , a w dni deszczowe harcerze spotykali się na śpiewankach w stołówce. Towarzyszył im dźwięk kilku gitar i fletu druha „. Flecisty”. Niekiedy już o głębokim zmroku dochodziły do naszego podobozu z okolic kuchni przeraźliwe wrzaski i gong uderzanych o siebie pokrywek- to harcerki przechodziły kolejne etapy wojennych prób. Na ogół jednak z namiotu kuchennego sączył się o tej porze słaby blask latarki –to druhny i druhowie przychodzili po kanapki pozostawione z kolacji i zostawali na długie rozmowy z druhem Kwatermistrzem, obecnym we wszystkich sprawach , także tych duchowych, harcerek i harcerzy. Druh Łukasz moczył nogi w misce (za dnia chodził boso) i snuł gawędę, w którą młodzi ochoczo włączali się ze swoimi zwierzeniami.

Rano, czasem po nocnych, burzliwych (czasem dosłownie) wartach, przychodzili na służbę kuchenną. Uśmiechnięci, choć nie bardzo wyspani. Komentowali nocne wydarzenia. A właśnie na uroczystym apelu harcerki toruńskiego szczepu otrzymały –jak relikwię- chorągiew męskiej linii Brązowej Piątki- jednej z najstarszych drużyn toruńskich, która obok podziemnej „Czarnej Trzynastki” weszła w skład tworzącego się w 1989r ZHR. Było więc czego pilnować nocą! Z pobliskiego obozu warszawskiego ZHR urządzano harcerskim zwyczajem nocne podchody.

Bywało, że dziewczyny służyły boso-zdobywały sprawność Małego Księcia. Robiły kanapki, wlewały kakao, ale same piły tylko wodę i jadły suchy chleb. W podobny sposób starsi druhowie- zdobywali „Trzy Pióra”. Przez pierwsze 24 godziny przechodzili próbę głodu ( tylko o wodzie), potem- milczenia, trzeciego dnia –samotności.  Wtedy znikali z kuchni; szli do lasu, gdzie, kryjąc się przed ludzkim wzrokiem , znajdowali swoje pióra, co było ostatnim sprawnościowym punktem.

Z uznaniem komentowano w kuchni wytrwałość jednych, smucono się na wieść o „spaleniu” przez innych próby. Druh „Kompot” po raz ósmy podchodził do sprawności „Milczka”. Tryskał humorem, na migi wyrażając swoje zdanie o obozowych sprawach- a sąd miał bardo jasny. Milczenie czy głód nie przeszkadzało w perfekcyjnym obieraniu ziemniaków.

Druhowie, w miarę posuwania się wojennych działań, awansowali w stopniach wojskowych. Budzili podziw pełną animuszu musztrą. Tylko jeden, daremnie próbujący kosztem innych uniknąć pracy, do końca obozu pozostał szeregowcem, dodatkowo zyskując miano obozowego „marudy”. Ze zdaniem Komendantki obozu i drużynowych nie dyskutowało się. Trzej drużynowi z Konina, a jeden z nich prowadził drużynę wywodzącą się jeszcze z podziemnej Polskiej Organizacji Harcerskiej, posiadali niepodważalny autorytet. Zwięźle wyrażali swoje zdanie, nie podnosząc głosu. A przecież nie krępowało to fantazji i dobrej zabawy. Dla mnie, „cywila”, było to zaskoczenie.

Co dopiero mówić, kiedy pewnego dnia cały obóz wyruszył do lasu na dwudniowe „wielkie manewry” wcielając się w Drużynę Gnomów i Drużynę Krasnali, by staczać ze sobą pojedynki i większe bitwy. Po lesie krążyło sześciu magów…

Śmiechu było co niemiara, może zwłaszcza na festiwalu nie tylko piosenki „ Wieśniaki górą”. Podobóz kadry zaprezentował śpiewaną na nieco dziadowską nutę scenkę z osobistej i zarazem harcerskiej przeszłości. Innego dnia podobóz „Grani” przygotował wieczór interpretacji teatralnej poezji.

Nie byłam tylko widzem tych niezwykłych zdarzeń, choć wczesnym rankiem, rano, zarzucając poły namiotu mojej kuchni, nuciłam beztrosko dziecięcą melodię piosenki „otwieramy nasz teatrzyk…”. Od początku wiedziałam, że uczestniczę w niezwykłym misterium…

Profil powagi i pełnej fantazji zabawy. Profil kształtowania swojego charakteru i budowania wspólnoty.

Z literatury przypomina mi się –i mam nadzieję, że to porównanie nie jest pomniejszaniem tamtego okupacyjnego bohaterstwa-usilne i świadome kształtowanie swojego człowieczeństwa przez pisarzy skupionych w latach 1942-44 wokół konspiracyjnego miesięcznika literackiego „Sztuka i Naród”, zwłaszcza Andrzeja Trzebińskiego, Tadeusza Gajcego, Wacława Bojarskiego. Poeci , młodzi publicyści, a jednocześnie żołnierze Polski Podziemnej . Przejmujące świadectwo heroicznej pracy nad sobą daje „Pamiętnik” Andrzeja Trzebińskiego .

O potrzebie ciągłego dorastania do harcerskich ideałów i zdobywaniu kolejnych sprawności jako o drodze do Królestwa niebieskiego mówił w czasie trzech niedzielnych mszy świętych przy ołtarzu polowym ksiądz kapelan z pobliskiego warszawskiego obozu ZHR-u -sam zuchmistrz .

Ciekawe jest odrębne, jakby nieco osamotnione miejsce harcerstwa we współczesnej kulturze, w tym, czym oddycha i żyje młody człowiek. Otoczone społecznym szacunkiem, obdarzane zaufaniem, przywoływane na pomoc w czasie klęsk i narodowych oraz religijnych wydarzeń ,wiedzie na co dzień jakby odrębny, nieco tajemniczy, a dla niektórych  nieco śmieszny żywot.

Frapuje mnie wewnętrzna prawda przeżywania swojego harcerstwa-jako powołania. Zastanawiają źródła –wciąż żywe źródła kształtowania siebie, rzeźbienia swojego człowieczeństwa, a zarazem duch służby.

Czy nie tu gdzieś biją również źródła teatru, od wieków żywe i współczesne?

Jeśli komuś teatr kojarzy się z udawaniem i kłamstwem, to oczywiście nie jest to dobry trop. Ale jeżeli ktoś szuka prawdy w teatrze i drży nad jego przekształcającą mocą, zdolną przybliżać nieogarnioną, niedającą się przecież zamknąć w żadnych definicjach prawdę człowieczeństwa, otwartą na duchowe przestrzenie, to może spróbować zobaczyć w osobach harcerzy wcielających się udanie w czasie obozu w wiele ról, a nadto noszących swoje mundury bliżej ciała niż nosi się zwykłe ubrania-osoby stojące u samych źródeł kultury.

Warto może zastanawiać się nad przeżywaniem obrzędowych, pełnych znaczenia dla harcerskiej szarej braci gestów, których tak wiele mogłam tego lata zobaczyć nad jeziorem Sinowa . Kogo właściwie widziałam przy harcerskim ognisku w nikłym świetle dogasającego dnia? Harcerzy? Aktorów – tych od wieków poszukujących wyrażenia wewnętrznej prawdy? Ludzi w ten sposób obcujących z czterema żywiołami przyrody? Może w drobnym harcerzu, Strażniku Ognia pasowanym do tej zaszczytnej roli przez druhnę Komendantkę można zobaczyć  ducha jońskiego filozofa przyrody, obcującego z odwiecznym żywiołem ognia?

Harcerz jest oczywiście osobą wewnętrznie zintegrowaną, prawdziwą w swoim harcerskim powołaniu, ale warto uruchomić ciąg skojarzeń, który przybliży jego skądinąd bardzo prostą wewnętrznie sylwetkę.

Myślę, idąc dalej tropem tych skojarzeń, że dobrze czułby się przy harcerskim ognisku zarówno poeta Zbigniew Herbert, autor „Przesłania Pana Cogito” ze swoim śródziemnomorskim dziedzictwem, umiłowaniem konkretu, ironią , jak i współczesny rzeźbiarz Igor Mitoraj, w pięknej klasycznej formie szukający najgłębszych metafizycznych i duchowych treści.

Jeszcze jedną osobę muszę przywołać do harcerskiego kręgu. To święty Franciszek widziany oczyma dramaturga, poety i pisarza biblijnego, Romana Brandstaettera. I nawet nie chodzi mi o narzucające się od razu podobieństwo-w umiłowaniu ubóstwa, prostoty, we wrażliwości na piękno przyrody.  

W rozdziale „Święte aktorstwo” „Innych kwiatków świętego Franciszka” autor „Jezusa z Nazaretu” opisuje jak przyszły święty, niedługo przed podjęciem  ostatecznej decyzji  porzucenia dotychczasowego życia pojechał do Rzymu, aby „urzeczywistnić swoje pragnienie”, uprzedzić swoje późniejsze posłannictwo za pomocą teatralnej gry. Wcielił się w rolę biedaka: przebrany w żebracze szaty usiadł na stopniach bazyliki i prosił o wsparcie. I nie była to zabawa. „Wcielony w żebraka, nie upodobnił się do niego, ale przezwyciężywszy w sobie dumę, miłość własną i wstyd  s t a ł s i ę nim, był nim w najdoskonalszym tego słowa znaczeniu.” Tę grę „przesyconą świętością” uprawiał zresztą Franciszek jeszcze wielokrotnie , włączając współbraci w krąg uczestników chrześcijańskiego misterium. Zresztą nie tylko grał wobec współbraci- jako aktorów i publiczności zarazem. Tworzył teatralno-poetyckie gesty również w samotności, można by rzec, wobec jedynego Widza, który był zawsze przy nim. „Zdarzyło się, że pewnego dnia Franciszek nie miał przy sobie nikogo, kto by mógł mu zagrać na lutni lub zaśpiewać. Wziął do ręki dwa patyki, z których jeden wyobrażał skrzypce, a drugi smyczek. Pociągając patykiem po patyku udawał grę na skrzypcach. Prawdopodobnie wielkie natchnienie promieniowało z twarzy i postaci Poverella, skoro brat Eligiusz, który przypadkiem tę scenę podpatrzył, zapewniał potem braci, że była to najpiękniejsza muzyka, jaką kiedykolwiek w życiu słyszał.” Po cichu dodam, ze to moja ulubiona scena, przywoływana przeze mnie w kilku szkolnych przedstawieniach.

Teatralność nie jako sztuczność, ale narzędzie, sposób odkrywania głębi codzienności, nawet w jej szarzyźnie, zgrzebności i ubóstwie.

Ten nieco przydługi cytat niech posłuży wniknięciu w szczególny klimat tego harcerskiego aktorstwa, które niespodziewanie zdarzyło mi się oglądać nad jeziorem Sinowa, a także wyrażeniu zdumienia nad ciągle ożywającymi w niespodziewanych sytuacjach źródłami teatru. Żywego teatru…

[1] Na obozie przebywały: 5 Toruńska Drużyna Harcerek „Połoniny”, 5 próbna Toruńska Drużyna  Harcerek „Wetlina”, 5 próbna Lubicka Drużyna Harcerek „Grań”, ,,Włocławska Drużyna Harcerek „Silva”, ponadto trzy męskie drużyny z Konina; 1 Męska Drużyna Harcerska „Vagabundy”, 3 Męska Drużyna Harcerska „Nietykalni”, 77 Konińska Drużyna Harcerzy „Wataha”.

Jesteś! Przywitajmy się. Podaj rękę. To Ty, a to ja. Czujesz? Ten uścisk mówi. Nie chcesz, by powiedział aż tyle? Ja chcę. Chcę Cię poznać. I chcę , byś Ty poznał mnie. Daj i… zabierz. Podzielmy się sobą. Jeśli skupimy się na tym, wbrew temu, co teraz myślisz, poczujemy się bezpieczniej. Dlaczego? Bo Ty zaistniejesz dla mnie. I ja zaistnieję dla Ciebie. Już się uśmiechasz? To dobrze. Czoło, plecy, kolano, bark – każda część nas na co dzień ukryta, zbolała, obarczona – chce się uwolnić i przemówić. Wstydzisz się? Jednak wolisz ukryć? Nie bój się. Ja będę uważny. Potrzebuję Cię. Potrzebuję też otwarcia samego siebie. Pomóż mi. „Każda sytuacja może być piękna”. Ten dialog bez słów nam pomoże. Daj trochę siebie… Zabierz trochę mnie… Niezwykła jest sztuka komunikacji! Wiedziałeś?

Czy masz torbę? Czy jest w niej lusterko? Zerkasz do niego czasami? Teraz zerknij. Unieś głowę i uśmiechnij się. Tak, uśmiechnij się do tego Ciebie w lusterku. On czeka, byś spojrzał na niego uważniej. Zaśmiej się. Potrafisz? Całym sobą! Przyjrzałeś się sobie? Teraz weź kartkę i narysuj kształt własnej twarzy. 1:1. Im prościej, tym lepiej. Zaufaj. Spotkaliście się? Ty rzeczywisty i Ty z lusterka? A może doszedłeś Ty z Twoich myśli? Ciekawe to spotkanie, prawda? Teraz weź drut i zrób z niego kontur twarzy. Nie potrafisz? Potrafisz! Że nie wszystko da się przekazać? To nic. Niedopowiedzenia dają radość. Dlaczego? Pozwalają nieustannie odkrywać. I Tobie, i mnie. Wciąż na nowo. Wciąż więcej. Popatrz, jak świetnie Ci poszło! Stań obok, przy, blisko. Ja widzę, jak bardzo do siebie pasujecie. Naprawdę. Jesteś w nim. W tym portrecie. Pokazałeś Swoją indywidualność i jednocześnie zachowałeś ją dla siebie. Tworzyłeś z wiedzą o sobie, z uczuciami, z myślami, z przewidywaniami… Dużo „powiedziałeś”. Jednak nie wszystko. Sporo zostało w Tobie. Sporo tylko Ty zobaczysz patrząc na ten portret. Ale teraz ja Cię „Czytam”. Po swojemu. Noszę przecież w sobie jakiś obraz Twojej osoby. Nie mówmy nic. Słowa są najmniej ważne. Dobrze, że zadałeś pytanie: kim jestem? Jaki jestem? Gdy ono padło, zacząłeś szukać. Teraz już potrzeba tylko dobrej woli, i Twojej, i mojej, byśmy coś zobaczyli, by udało się w ten sposób zostawić niepowtarzalny ślad naszego istnienia. Niech jeszcze krzesło i sznurek „powiedzą” coś o Tobie. Pozwól im „mówić”. „Przedmioty, którymi się otaczasz, często wiedzą o Tobie więcej niż myślisz. Wykorzystaj je, by powiedziały coś o Tobie”. Niech teraz opowie kreska czarna. Poddaj się jej. Niech muzyka poprowadzi Twoją rękę.. Nie bój się. Nie myśl. Twórz. A teraz świadomie niech „przemówi” kreska biała. Pozwól im wyzwolić Ciebie z siebie. Odejdź od stereotypów. Nie będę komentował. „Porozmawiajmy” w ciszy.

Zapraszam Cię dalej. Szukasz koloru? Ja też. Ciekawe, co one mówią o nas? Komunikat wspólny. Jednak zostałeś Ty i zostałem ja. Zostali też inni. Nasze spotkanie ma w sobie tajemnicę. Każdy przecież pytał: taki jestem? taki chciałbym być? Myślę, że jesteśmy w i pomiędzy. Wsłuchaj się. Zapatrz. I podziel. A potem zabierz i mnie. Dopełnij Swój obraz i obraz mnie, który nosisz w sobie. Ja też je dopełnię. Niech staną się pełniejsze. Niech pomogą znaleźć odpowiedź. Po to się przecież spotkaliśmy…! 

Magdalena Łubkowska-Stanisławska

Zdjęcia wykonane podczas
warsztatów Twórczość plastyczno-performatywna,
które prowadził prof. Wiesław Karolak

Fot. Agnieszka Piasecka

Scena Młodych STUDIO P z Młodzieżowego Domu Kultury w Toruniu wystąpiła na VIII Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Dzieci i Młodzieży w Czechach. Impreza odbywała się przez pięć dni w Ostrowie, w rejonie Karlowe Wary. Komitet festiwalu pod dyrekcją Ireny Konyvkowej zakwalifikował teatry z Belgii, Litwy, Izraela, Hiszpanii, Polski, Czech i Słowacji. Festiwal nie miał charakteru konkursowego, zaproszenie zespołu było uznaniem dla jego poziomu artystycznego i metod pracy. Teatry pokazywały przedstawienia na trzech scenach, aktorzy mówili we własnych językach narodowych.

Przestrzeń festiwalowa została tak zaaranżowana, że stała się terenem wspólnoty, łączyła, zbliżała, wyzwalała poczucie więzi. Umieszczona nad schodami ozdobna pajęczyna stanowiła znak tkania delikatnych nitek teatru, nawiązywała do nazwy festiwalu: Ostrovske Soukani. Każdy zespół prezentowano na tablicach z tekstami oraz zdjęciami. Opinie o przedstawieniach dopisywali widzowie, tak więc tworzyła się sztuka zbiorowości, pobudzająca emocje i jednocząca ludzi z różnych krajów. Podczas uroczystego koncertu inauguracyjnego gospodarze pochwalili się zespołami z Ostrova: pokazali oryginalny czarny teatr oraz orkiestrę tańczących bębniarzy, gości witała grupa muzyki klasycznej. Na wielkim ekranie wyświetlano zwiastuny spektakli oraz filmy o miastach, z których przyjechały zaproszone zespoły. Na tle flagi i mapy Polski zobaczyliśmy nasze miejsce na Ziemi, Toruń nad Wisłą, gotyckie zabytki, obiekty kultury i nauki.

Dla uczestników festiwalu przygotowano warsztaty zakończone finałowym pokazem etiud. Były warsztaty teatru ruchu, pracy z lalką, maskami, muzyczne oraz szachowe. Te ostatnie stawiają uczestnika często w trudnej, zaskakującej sytuacji, rozwijają myślenie twórcze konieczne także w istnieniu na scenie. Ludzie z różnych krajów rozumieli się poprzez sztukę, ruch, muzykę. Warsztaty uczyły ducha współpracy, słuchania siebie nawzajem, pomagania sobie. Był to czas poznawania i podnoszenia swoich umiejętności, ważne, że uczono się z rówieśnikami z innych zespołów.
W etiudach dawano wykonawcom rozległe pole wolności dla własnych kreacji. Podkreślano znaczenie zmiany dynamiki w ruchu ciała, oczekiwano od poruszającej się postaci nie tylko ruchu, ale umiejętności wyrażania emocji. Inspiracją były kolory, żywioły oraz proste przedmioty np. papierowe torby. Imprezie towarzyszyła gazeta festiwalowa redagowana przez młodych recenzentów oraz uczestników warsztatów edytorskich. W tym zespole działał Krystian Pesta ze Studia P, którego wyróżniono za poszukiwanie nowego sposobu opisywania rzeczywistości oraz wyrazu artystycznego każdego ze spektakli. Wartością tego festiwalu była utrzymywana przez cały czas duża energia, świetni konferansjerzy i animatorzy wywodzący się z miejscowego teatru Hop Hop, studenci i absolwenci szkół artystycznych. Był też czas na zabawę. Blisko 150 osób ze świata przez godzinę (!) we wspólnym układzie tańczyło energetyczną zumbę, z młodzieńczym temperamentem.

Twórcy teatrów, reżyserzy i pedagodzy analizowali każdy oglądany spektakl podczas seminarium, któremu przewodziła dr Joke Elbers z Amsterdamu, pn. Poszukiwanie dróg młodego teatru. Rozmowy były otwarte, wypełnione szacunkiem. Podkreślano znaczenie reżysera, jego umiejętności odkrywania i tworzenia grupy, w której ujawnia indywidualności. Po każdym przedstawieniu zadawaliśmy sobie pytania: co zobaczyliśmy, co grupa chciała nam opowiedzieć?, czy zrozumieliśmy przyczyny, dlaczego grupa wybrała określoną formę, określony styl?, czy historia była opowiedziana poprzez działania, czy tylko przez tekst?, czy optymalnie wykorzystano przestrzeń sceniczną?, czy sensownie użyto rekwizytów, kostiumów, jaka była rola muzyki i światła?, czy zauważano rozwój postaci?, współpracę na scenie?, czy przedstawienie wciągało nas?, czy został nawiązany kontakt z widownią?

Studio P, Uległość
Fot. Agata Durka

Festiwalowe spektakle były różnorodne, formy rozmaite, poważne i pełne humoru, ale zawsze uczestnicy teatrów chcieli coś opowiedzieć.

Toruńskie Studio P na dużej scenie teatralnej pokazało spektakl Uległość na podstawie sztuki Eugéne Ionesco w reżyserii Lucyny Sowińskiej, z muzyką Igora Nowickiego. Ukazanie problemu uległości człowieka w życiu współczesnym uznano za ważne. Przedstawienie otrzymało pochlebne recenzje za czytelną inscenizację, widowiskowe połączenie groteski z liryką oraz ekspresyjne aktorstwo. Mimo, że nie znaliśmy języka polskiego, zrozumieliśmy opowieść, widzieliśmy obrazy pokrzywionej społeczności, karykatury ludzi, którzy nie mogą się porozumieć. Widzowie zostali zaintrygowani spektaklem wypełnionym grami słownymi Ionesco. Za najmocniejszą scenę, jak określono, kiedy publiczność idealnie zamarła w słuchaniu, uznano finałową rozmowę pary bohaterów Kubusia i Roberty II: oni mieli tę samą energię, czuliśmy, że są razem, inni niż tłum.

Zespół z Pragi przedstawił przejmującą opowieść o wojnie na podstawie pamiętników młodych ludzi. Element wymownej scenografii stanowiły zrywane z kalendarza kartki, z których ułożono wieniec pogrzebowy. Tylko w wigilię wojna uspokoiła się.

Wiodąca szkoła aktorska z Tel-Avivu, Studio YL łączy studia aktorskie na rzecz zaniedbanych społeczności. Zespół przedstawił fantazję Dzieci serca o znikającej z Ziemi ludzkości. Świat mają naprawić czterej chłopcy, którzy prowadzą przestępcze życie. Izraelscy aktorzy przykuwali uwagę dzięki żarliwości i dynamice swojej inscenizacji.

Szkoła dramatu z Belgii opowiedziała przy pomocy symbolicznych obrazów historię uciekającego z domu chłopca, który próbował odnaleźć własną życiową drogę.

Teatr Hop Hop z Ostrova, gospodarz festiwalu, przedstawił dwa spektakle wizualne: o odczuciach małego chłopca, który po ciężkiej chorobie pragnie móc wreszcie skakać oraz spektakl o niezwykle trudnych emocjach dziewczyny, która przeszła reedukację w Niemczech nazistowskich. Oba przedstawienia dotykały ważnych idei, świadomie łączyły różne rodzaje teatru. Poruszały wrażliwość widza obrazy sceniczne, światło, ruch i muzyka, przy minimum użytych słów.

Najmłodszy na festiwalu, ale o dużym dorobku artystycznym zespół z Litwy Saula, zachwycił entuzjazmem, czystością i harmonią spektaklu opartego na litewskich opowieściach ludowych. Z uznaniem wypowiadano się o dobrym źródle inspiracji dla teatru, jakim może być folklor.

Dziewczęta z Koszyc ze Słowacji, przedstawiły lekki żart sceniczny o chęci bycia piękną, piękniejszą od drugiej osoby. W spektaklu o lustereczku zwracały swą twarz ku pustce sztucznego piękna.

Pokazywany na inauguracji filmowy zwiastun z Hiszpanii zapowiadał widowisko niezwykłe. Grupa 25 wykonawców ze szkoły średniej w Murcii wprowadziła publiczność w codzienne życie szkolne. Historię dwóch uczniów przedstawiono przy pomocy przekształcanych przedmiotów życia codziennego, wszystko tu grało i śpiewało, książki, rurki, szczotki, pojemniki na śmieci, łańcuchy oraz ciała aktorów zmieniające się w instrumenty muzyczne. Krytycznie ukazano relacje młodzieży z otaczającym światem, zespół chciał pobudzić i pobudzał odbiorców do refleksji. Co ciekawe, spektakl powstawał między lekcjami, podczas szkolnych przerw, uczniowie występowali razem z nauczycielami.

Przedstawienia były wypowiedziami artystycznymi młodzieży o sprawach ważnych, sięgano do literatury, była adaptacja prozy, inscenizacje dramatów, inspiracja folklorem. Irena Konyvkova, twórczyni ośmiu edycji festiwalu i jego dyrektor artystyczny zebrała wiele pochwał za dobór zespołów i ich inspirującą różnorodność. Obok wykonawców z zagranicy występowali laureaci czeskich konkursów scenicznych. Na przedstawienia zapraszano mieszkańców miasta, które żyło teatrem. Nocne zakończenie festiwalu miało magiczną siłę: uczestnicy wypuścili do nieba białe lampiony ze światełkami nadziei.

Scena Młodych Studio P ma w swoim dorobku prezentacje na festiwalach i konkursach w wielu zakątkach Europy. Ostatni wyjazd do czeskiego Ostrova w roku 2011 zapamiętamy jako wartościowe i serdeczne spotkanie ludzi tworzących teatr dla i z młodzieżą. Uczestnik Studia P Adam Chrupczak podczas dyskusji powiedział: odczuwam, że sztuka ma jakąś misję, chce, aby widzowie coś przeżyli, a nie oglądali tylko popis aktorski.

 Lucyna Sowińska

Ostatnie dni lipca upłynęły mi oraz uczestnikom Cyrku Cool-Kids pod znakiem cyrkowej przygody. Na zaproszenie Fundacji Sztukmistrzów pojechaliśmy do Lublina, by wziąć udział w II Carnavale Sztuk-Mistrzów. Impreza zorganizowana została z rozmachem godnym miasta, ubiegającego się o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016.

Fot. Alicja Usowicz

Mocnym akcentem wieszczącym rozpoczęcie Carnavalu była kuglarska parada, która z Placu Zamkowego ruszyła na Plac Litewski. Stało się to tuż po występie trupy Le Bo Trio z Belgii z programem Rythm&Beast, łączącym ognistą żonglerkę z szalonymi ewolucjami akrobatycznymi na trampolinie. Barwny tłum artystów z całego świata oraz wielotysięczny korowód mieszkańców przeszedł ulicami miasta, zachęcając zarówno niezdecydowanych lublinian i przyjezdnych, jak też uczestników ubiegłorocznych pokazów do udziału w czterodniowej fieście. Piątkowy wieczór zakończył pokaz fireshow niemieckiej grupy Bangditos.

Fot. Alicja Usowicz

Popisy żonglerów, pokazy ognia, chodzenie po linach, klaunada, akrobatyka – tym żyło miasto w dniach festiwalu. Triki na linach rozpiętych w kilku punktach miasta, nawet 25 metrów nad ziemią, zapierały dech widzom obserwującym zmagania Urban Highline. Ten pokaz był częścią pierwszych Otwartych Mistrzostw Polski w Trickline, których zwycięzcami zostali Petr Voriśek i Klara Michutova z Czech.

Fot. Alicja Usowicz

Ciekawe i zabawne były występy buskerów (czyli artystów, którzy występują na ulicy i zbierają datki za swoje pokazy, angażują w swoje pokazy przechodniów, wchodząc z nimi w żywe interakcje),  w tym niemieckiej grupy Bucket&Co. żonglującej przedmiotami codziennego użytku, Adriana Schvarzsteina, który wcielił się w rolę Greenmana – zielonego przybysza z innej planety ujeżdżającego równie zieloną hulajnogę, wciągającego przechodniów w wyrafinowane, czasem złośliwe, lecz też zabawne gierki. Kosmita zabierał komuś torebkę i chował w samochodzie chłodni,  innemu z widzów zdejmował okulary, które wręczał przypadkowej osobie, czym prowokował lawinę zaskakujących zdarzeń.

Fot. Alicja Usowicz

Klaun Frizzo zaskakiwał świeżym, nowatorskim rozumieniem sztuki zabawiania widzów; argentyńsko-hiszpański duet żeński Cokokoco wprowadzał widownię w świat kabaretu lat trzydziestych XX wieku, łącząc ewolucje akrobatyczne z popisami żonglerskimi.

Fot. Alicja Usowicz

W gorące piątkowe popołudnie przed lubelskim Urzędem Miasta uwagę widzów przykuła Abi Collins. Jako Katinka, ostatnia z nieistniejącego cyrku, „wylądowała” na bruku i w porywający sposób zawładnęła tłumem przechodniów. Jej show, łączące ewolucje dziesięcioma hula hopami, akrobatykę i taniec w baletkach z ulicznych pachołków, opowiadał historię budowania nowej trupy cyrkowej, w której pod wodzą Abi występowali widzowie. Stali się oni nie tylko tworzywem, lecz także twórcami spektaklu o zaskakującym finale. Dobry humor, wyrafinowane podteksty i zabawne aluzje sprawiły, że publiczność bawiła się nadzwyczajnie.

Fot. Alicja Usowicz

W piątkowy wieczór odbył się slam żonglerski, czyli pojedynek na najwymyślniejsze i trudne technicznie triki mistrzów żonglerki. Z przyjemnością informuję, że wśród uczestników drugiej rundy zmagań znalazł się uczestnik toruńskiego Cyrku Cool-Kids Dawid Zieliński. Jako najmłodszy żongler Dawid wykazał się sporymi umiejętnościami oraz – co ważniejsze – chęcią doskonalenia warsztatu i uczenia się od starszych kolegów.

Fot. Alicja Usowicz

Sobota obficie uraczyła mieszkańców Lublina i przybyłych gości opadami deszczu, co spowodowało przeniesienie Otwartych Warsztatów Żonglerskich do Centrum Handlowego Plaza, lecz nie wpłynęło znacząco na ustalony program festiwalu. Bez przeszkód funkcjonowało Miasteczko Zabaw Niezwykłych, czyli Edukacyjna Bawialnia KLANZY dla dzieci; w trzech cyrkowych namiotach odbywały się prezentacje artystów i cyrków profesjonalnych oraz młodzieżowych. Nie udało się zrealizować w całości plenerowego widowiska fireshow na Placu Zamkowym. Ta „wybuchowa gala” opowiadająca historię po zagładzie świata niestety nie została pokazana w całości, gdyż strugi deszczu wielokrotnie skutecznie przerywały nagłośnienie i oświetlenie placu.

Fot. Alicja Usowicz

Nieco starszym miłośnikom cyrku przypadły do gustu otwarte warsztaty kuglarskie. Każdy adept sztuki cyrkowej miał okazję pracować nad ćwiczeniem swych umiejętności, wymieniać się wiedzą i tajemnicami warsztatu żonglera.

Fot. Alicja Usowicz

Od rana do późnych godzin nocnych kuglarze w wieku lat kilku i kilkudziesięciu okupowali salę gimnastyczną; niektórzy zmęczeni intensywną pracą – także we śnie rozwiązywali tajemnice żonglerskich trików czterema, pięcioma i… siedmioma piłkami czy maczugami oraz wymyślali wyrafinowane ewolucje z fruwającym diabolo.

Fot. Alicja Usowicz

Także w sobotę w małym namiocie daliśmy pierwszy z dwóch spektakli dla licznie przybyłych sympatyków, których rzęsisty deszcz nie zniechęcił do wyjścia z domu. Gorące przyjęcie ze strony widowni sprawiło, że młodzi artyści z Cyrku Cool-Kids wspięli się na wyżyny swoich umiejętności i skończyli występ efektownymi improwizacjami.

Fot. Alicja Usowicz

Trzeciego dnia festiwalu występowali kolejni reprezentanci „nowego cyrku”. Pojęcie nowego cyrku wiąże się z odmiennym podejściem do spektaklu, w którym ważne jest opowiadanie historii z wykorzystaniem dyscyplin cyrkowych, a nie tylko prezentowanie kolejnych numerów niepołączonych wspólną ideą. Miejscem prezentacji nie musi być namiot cyrkowy, jak w cyrku tradycyjnym; artyści występują w galeriach handlowych, na ulicy i wszędzie tam, gdzie możliwe są interakcje z ludźmi. W nowym cyrku nie ma zwierząt i ich tresury.

Wśród reprezentantów nowego cyrku był komik-ekwilibrysta Just Edi z Polski wykonujący zapierające dech ewolucje na trzymetrowym monocyklu i równocześnie żonglujący ostrymi maczetami; teatr uliczny duetu braci Hermanos Infoncundibles z Hiszpanii z pokazem diabolo przy dźwiękach flamenco, muzyki klasycznej i rocka. Była też grupa Get the shoe z porywającym widzów spektaklem łączącym teatr, taniec i żonglerkę. Widzowie obserwujący w dużym namiocie pojedynek Kill Billa z Brucem Lee w Matrixie zachwycili się wyrafinowaną choreografią, niezwykłą sprawnością żonglerską dwóch artystów precyzyjnie operujących 10 maczugami oraz zaskakującymi trikami.

Fot. Alicja Usowicz

Na ulicach Lublina można było także obejrzeć lalkowy Falkoshow z udziałem gwiazd światowej estrady: Tiny Turner, Elvisa Presleya, Celine Dion, Michaela Jacksona, Eltona Johna czyli pokaz animacji lalek w wykonaniu Krzysztofa Falkowskiego  nazwanego przez organizatorów „iluzjonistą marionetek”.

Dużym wydarzeniem okazały się popisy niemieckiej formacji Bangditos w programie The Ultimate Stunt Show i żonglowany teatr grupy Les Apostrophes prezentujący interakcje zachodzące pomiędzy artystami występującymi w rolach przechodniów i przedmiotami zwykle nie kojarzonymi z cyrkiem. Niecodzienne połączenie teatru, tańca, muzyki akordeonu i żonglowania tym, co widzimy, idąc przez miasto – kapeluszem, bagietką, książką czy resztkami z targowiska – wprawiało najpierw w konsternację, później zaś zachwycało i wciągało przechodniów w działania z artystami.

Niedziela obfitowała w wiele atrakcji. Zaliczana do największych gwiazd tegorocznego Carnavalu formacja CIE EA EO w spektaklu m2 przybliżyła widzom problemy związane ze zmniejszaniem się przestrzeni życiowej człowieka, zaś w Merdytacjach opartych na dramacie Alfreda Jarre’ego Ubu król  przedstawiono problemy państwa rządzonego przez ludzi zainteresowanych wyłącznie zaspokajaniem własnych ambicji i potrzeb.

Fot. Alicja Usowicz

Wyjeżdżaliśmy z Lublina z poczuciem wielkiej satysfakcji i radości, że było nam dane uczestniczyć w święcie „nowego cyrku”.

Organizatorzy pięknie pokazali różnorodne oblicza tego zjawiska. Spektakle zachwycały i zaskakiwały widzów, oburzały… i wciągały w relacje z artystami, zaskakiwały rozmachem lub wielką prostotą i skromnością artystycznego wyrazu. Na pewno jednak nie pozwalały na obojętność. To nieczęste w czasach dominacji techniki i anonimowości w tłumie, gdy w pogoni za tym co ulotne zdarza się nam zapominać o tym, co najważniejsze.

Wielkie słowa uznania dla organizatorów, władz Lublina i wszystkich tych, którzy przyczynili się do Carnavalu Sztuk-Mistrzów. Pokazaliście, że Lublin naprawdę jest miastem (wszelkich) inspiracji. Dziękuję!

Alicja Usowicz

Autorka jest pedagożką cyrku, animatorką kultury, założycielką i instruktorką Cyrku Cool-Kids, działającego od 2000 r. w WOAK w Toruniu

Eksponowana w sierpniu i wrześniu w Galerii i Ośrodku Plastycznej Twórczości Dziecka w Toruniu wystawa obrazów polskich malarzy mieszkających we Lwowie była cennym poznawczo i inspirującym spotkaniem z twórczością naszych rodaków mieszkających za wschodnią granicą. Swoje prace prezentowali artyści skupieni w Lwowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych.

Towarzystwo zostało utworzone w 1874 roku i działało do roku 1939. Na nowo zostało powołane przed niespełna dziesięciu laty.

W katalogu wystawy Pamiątka ze Lwowa, którą w 2006 roku Towarzystwo zorganizowało we współpracy z Lwowskim Związkiem Plastyków Ukrainy można przeczytać: Leopolis Triplex – jeszcze w czasach gotycko-renesansowych takie miano nosiło nasze miasto – miasto trzech kultur – ukraińskiej, polskiej i ormiańskiej. A prócz nich – Grecy i Żydzi, Niemcy i Włosi, Serbowie i Czesi, Węgrzy i Rosjanie…, prawosławni, katolicy, protestanci…

Na malowniczym poddaszu starego, budowanego jeszcze za czasów austriackich, budynku od 2002 roku istnieje galeria-salon Lwowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych o symbolicznej nazwie „Własna strzecha”.

W Towarzystwie zebrali się lwowianie – plastycy polskiego, rosyjskiego, ukraińskiego, węgierskiego oraz ormiańskiego pochodzenia – profesjonaliści i amatorzy, absolwenci Akademii i Kolegium Plastycznego im. Trusza, innych uczelni artystycznych. (…)

Od momentu założenia Towarzystwo stawia przed sobą cele zachowania i rozwoju polskich tradycji kulturalnych, ochronę i popularyzację pamiątek sztuki narodowej, które są nieodłączną częścią artystyczno-kulturowego dziedzictwa ukraińsko-polskiego pogranicza, jednocześnie stanowiąc integralną cząstkę kultury ogólnoeuropejskiej.

Mieczysław Malanowski, Katedra lwowska; obraz olejny

Wystawa malarstwa Pamiątka ze Lwowa jest corocznym wydarzeniem. Otwierana jest w okresie bożonarodzeniowym. Eksponowane są na niej obrazy przedstawiające Lwów: jego architekturę, obrazki z życia miasta, kolorystyczne impresje…

Takie prace znalazły się również na wystawie pokazywanej w Toruniu. I właśnie widoki Lwowa – ujęcia panoramiczne, przedstawienia zabytkowych budowli, zbliżenia – wraz z impresjami inspirowanymi nastrojem miasta, jego kulturową odrębnością przyciągają uwagę i nadają ekspozycji szczególny charakter. Unaoczniają zauroczenie autorów miastem, w którym mieszkają. Inne prace są świadectwem artystycznej – czy szerzej: kulturowej – otwartości twórców. Nawiązując do dziedzictwa kulturowego, do artystycznych tradycji, są oni nowocześni, nawet nowatorscy. Bywają odkrywczy podczas poszukiwań rozwiązań kolorystycznych i kompozycyjnych. Inspirują się sztuką sakralną… Są otwarci – w fascynacji Lwowem są europejscy.

Naturalnie, wystawa, na której prezentowanych jest kilkadziesiąt obrazów – przede wszystkim dzieł malarskich, ale i rysunków, a nawet projektów scenograficznych – raczej daje wyobrażenie o artystycznych indywidualnościach, aniżeli charakteryzuje środowisko lwowskich plastyków. Nieco je przybliża. Autorzy są w różnym wieku; mają za sobą i bogate doświadczenia artystyczne, nadające ich sylwetkom wyrazistość; niektórzy dopiero kształtują swoje osobowości… Wystawa rozbudza ciekawość, a przy tym we wspomnianą otwartość wkomponowane jest zaproszenie…

Lwowskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych skupia twórców w różnym wieku. Są wśród nich plastycy, fotograficy, a także architekci, historycy sztuki, muzycy, pisarze, dziennikarze…

Towarzystwo organizuje wystawy, plenery – na Ukrainie, Białorusi, Litwie – dzięki którym nawiązują się kontakty między twórcami z innych krajów, również z Zachodu. W strukturach Towarzystwa rozwija aktywność klub młodych artystów Skrzydła. Wspólnie wystawiają – we Lwowie i w innych miastach na Ukrainie, w Polsce, m. in. w Przemyślu, Wrocławiu – podejmują wspólne działania. Poszerzają skalę artystycznych porównań i popularyzują współczesną sztukę. Otaczają opieką uzdolnione dzieci, prowadząc dla nich szkołę plastyczną. Umożliwiają rozwijanie zainteresowań plastycznych seniorom.

Wystawa malarstwa Lwowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych została zorganizowana przez Galerię i Ośrodek Plastycznej Twórczości Dziecka w Toruniu wespół z Kujawsko-Pomorskim Oddziałem Stowarzyszenia Wspólnota Polska.

 Jerzy Rochowiak

Chciałem tą wystawą uczcić jubileusz 50-lecia powstania grupy Zero-61, który w tym roku obchodzimy – powiedział podczas otwarcia ekspozycji Fotografując fotografujących jej autor – Andrzej Różycki. Wystawa ta była pokazywana latem w Galerii Spotkań Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury w Toruniu.
Całą ekspozycję można podzielić na trzy kręgi tematyczne. Najbliższy idei przypomnienia o grupie Zero-61 jest nostalgiczny zestaw fotogramów, które dokumentują różne chwile wspólnej aktywności twórczej. Materiałem wyjściowym dla wielu spośród nich są na pozór typowe zdjęcia reporterskie. Każde ujęcie nosi piętno osobowości fotografującego i już choćby tylko dzięki swojemu subiektywizmowi staje się artystycznym dokumentem epoki, wykraczając poza rolę zwykłej ilustracji. Ów materiał wyjściowy Andrzej Różycki poddaje różnym modyfikacjom. Przede wszystkim łączy zdjęcia w cykle. Pomysłem na Majowe święta było połączenie dwóch wydarzeń typowych dla tego miesiąca: pochodów z okazji tzw. „Święta pracy” oraz studenckich juwenaliów. Zestawienie w jednym fotogramie ludyczności święta żaków z karykaturalnym patosem oficjalnych obchodów „Święta pracy” ukazuje w całej pełni groteskowość – na zewnątrz absurdalnie śmieszną, w głębi absurdalnie ponurą – owych czasów.
Zupełnie inny charakter ma fotogram Jak plener, to z aparatem. W tej pracy Różycki przypomina, że Zero-61 to grupa studencka. Autor na jednej odbitce złożył kilkanaście ujęć dokumentujących artystyczne plenery – nieodłączny element aktywności twórczej fotografików. Z czarno-białych zdjęć wybijają się otoczone złotą poświatą aparaty fotograficzne, które trzymane są w dłoniach. Nawet nie znając tytułu tego fotogramu, bez trudu można rozczytać intencję autora, chcącego podkreślić doniosły status narzędzia pracy fotografa, które staje się prawie relikwią.
Beztroska studenta-artysty uwieczniona jest również w pracy Wiecznie w drodze. Członkowie grupy Zero-61 uchwyceni zostali w gąszczu drogowskazów, które kierują ich do różnych miejscowości w bliższych i dalszych okolicach Torunia. W podobnym tonie zrealizowany został fotomontaż Asfaltowe niepokoje, ukazujący kolejne etapy (pieszej najprawdopodobniej) podróży: zmęczone nogi, wyczerpane ciało i pojawiająca się ze zmęczenia furia. Wśród kilku innych fotogramów, które dokumentują codzienność grupy szczególnie wyróżnia się jeszcze jedna praca: Krok od warsztatu – zbiorowy portret członków grupy Zero-61 z przypadkowo napotkanymi mieszkańcami wsi na tle tytułowego warsztatu. Zdjęcie zostało zrobione podczas jednej z plenerowych wędrówek i chociaż wyraźnie dostrzegalny jest pośpiech, z jakim ustawiła się grupa, doraźność tego zdjęcia nie dominuje przekazu, ale staje się jednym ze środków artystycznego wyrazu.
Osobne – i szczególne – miejsce w tej grupie zajmuje praca Subiektywna pamiątka. Pierwotne ujęcie przedstawiało grupę Zero-61 na tle afisza Wystawa Fotografii Subiektywnej. W interpretacji Andrzeja Różyckiego portrety zmarłych członków zostały rozmyte. Postacie te stają się duchami, pozostającymi wśród żywych, ale nie można ich dotknąć. Można tylko wspominać.
Drugą grupę zdjęć tworzą prace dokumentujące proces twórczy. Znalazł się tu fotogram Na dachu świata, który pokazuje od kuchni, w jaki sposób wykonana została „odwrotna” – bo nie od strony Wisły, ale od północy – panorama Torunia. Widoczne są nawet dłonie przytrzymujące drabinę z chyboczącym się na jej szczycie fotografikiem. Z jeszcze innej strony warsztat artysty ukazuje praca Z pól do alei brzóz. Niemal minuta po minucie pokazany został proces oswajania się przypadkowo napotkanej modelki z obiektywem i z ukrytym za szklanym okiem aparatu artystą. Wiele uwagi Różycki poświęcił jednemu ze swoich najsłynniejszych fotogramów: Zatrutej studni. Udokumentował podróż, którą odbył po latach od stworzenia tej pracy. W cyklu Kołowrót wspomnień pokazał, jak wiele wysiłku włożył w poszukiwanie studni, przy której pozowała przypadkowo napotkana dziewczynka. Jeszcze trudniejsze okazało się znalezienie samej modelki. Zakończony sukcesem proces został pokazany w drugiej części cyklu. Z kolei fotomontaż Wiwisekcja Zatrutej studni pokazuje ogrom materiału wyjściowego, niezbędnego artyście dla stworzenia dobrego dzieła sztuki. Andrzej Różycki wykonał wiele ujęć tej samej dziewczynki w tym samym miejscu, ale tylko jedno z nich zostało wykorzystane. Patrząc na tę pracę, można zadać sobie pytanie, czy decyzja Różyckiego była słuszna, jakiego kształtu nabrałaby Zatruta studnia, gdyby autor wykorzystał inne zdjęcie z wówczas wykonanej serii.

Michał Kokot, Strach, 1969

Andrzej Różycki często korzysta z techniki kolażu. Wykorzystując jej duże możliwości, stworzył swoje najsłynniejsze fotogramy: Polska jesień czy wspominana już Zatruta studnia. Jednak dla prac, które złożyły się na trzecią część ekspozycji Fotografując fotografujących najbardziej adekwatnym określeniem będzie zaczerpnięty z kultury muzycznej termin remiks.
W muzyce popularnej określa się tak utwór muzyczny powstały albo poprzez dodanie do pierwotnego utworu nowych elementów (np. linii basu lub perkusji – tzw. bitu), albo poprzez wydzielenie elementów linii melodycznej (tzw. sampling) i poskładanie ich w nową całość. Bez względu na zastosowaną metodę, określając remiks zawsze informuje się o źródle – oryginalnym utworze i jego twórcy oraz o autorze dokonującym twórczej modyfikacji. Na początku XXI wieku funkcjonujące dotychczas w wąskiej niszy muzycznej pojęcie zostało zaadaptowane dla opisu dzieł sztuki z innych dyscyplin, szczególnie sztuk wizualnych a nawet dla określenia nowego sposobu uczestniczenia w obiegu kulturowym, który polega na czynnym i twórczym dyskursie z artystą i jego dziełem.
Na polu sztuk wizualnych można remiksy porównywać do kolaży łączących w jedną całość kilka różnych prac, zasadniczą różnicą jest jednak troska o zachowanie równowagi pomiędzy oryginalnym dziełem (podkładem) i jego twórczą interpretacją – remiksem właśnie. Zatem nawet jeśli integralność podkładu w procesie twórczym została mocno naruszona, remiks cały czas pozostaje jego twórczym rozwinięciem, a nie całkowicie nowym i samodzielnym dziełem sztuki. Cechę tę podkreśla jeden z teoretyków wolnej kultury internetu, pomysłodawca wolnych licencji Creative Commons – Lawrence Lessig. W książce Remiks pisze on: …dlaczego [twórca remiksu – dop. kmh] nie może po prostu tworzyć własnych treści? Dlaczego ważne jest, żeby wybrać podkład z określonego nagrania Beatlesów? Albo obraz Warhola? Dlaczego nie nagrać własnego podkładu? Albo nie namalować własnego obrazu? Odpowiedzi na te pytania nie są trudne, jeśli skupimy się […] na tym, dlaczego te nośniki [tu w znaczeniu: „podkłady”, „oryginały” – dop. kmh] mają znaczenie. Nie wynika ono z ich dosłownej treści, lecz z odniesień, które da się przywołać tylko w przypadku zastosowania oryginału. Istotą remiksu jest również włączenie go – jako nowego dzieła sztuki – w istniejący kontekst kulturowy, w którym funkcjonuje oryginał. Według Lessiga: Remiks jest skuteczny, ponieważ na podstawie znaczenia wykorzystanych odniesień powstaje coś zupełnie nowego.

Andrzej Różycki, Przygrywanie strachom, 2011

Drugą istotną cechą remiksu jest zastosowanie technik cyfrowych. Zwrócił na to uwagę m.in. Lev Manovich w książce Język nowych mediów: …sztuka elektroniczna od samego początku swojego istnienia oparta była na zasadzie modyfikacji istniejącego wcześniej sygnału… i dalej: Wytwarzanie sztuki w końcu dogoniło nasze czasy. Dopasowało się do nowoczesnych społeczeństw, w których wszystko – od przedmiotów do ludzkiej tożsamości – składane jest z gotowych części. Co prawda wszystkie prezentowane na wystawie Fotografując fotografujących prace zostały poddane cyfrowej obróbce, ale tylko w przypadku fotogramów będących hołdem Andrzeja Różyckiego dla pozostałych członków grupy Zero-61 wykorzystana technika zdeterminowała ostateczny kształt dzieła. W przypadku fotomontaży z dwóch omówionych wcześniej grup zastosowanie metod cyfrowych jest „przezroczyste”, identyczne efekty są bowiem możliwe do uzyskania za pomocą powiększalnika, tradycyjnego światłoczułego papieru fotograficznego i odczynników chemicznych.
Podkładem dla prac, które znalazły się w tej grupie są zdjęcia obecne w obiegu kulturowym, zdjęcia omawiane przez teoretyków w podręcznikach historii fotografii. Andrzej Różycki jednak nie próbuje szargać świętości. Wzbogaca istniejące zdjęcia o swoje prywatne refleksje o ich autorach. Dlatego artystyczna wartość tych fotogramów wynika z połączenia dwóch twórczych osobowości: Andrzeja Różyckiego i autora oryginału. Być może do kanonu fotograficznego wejdą z czasem prace: Przygrywanie strachom (dedykowana Michałowi Kokotowi) czy Ciągle do przodu (dedykowana Józefowi Robakowskiemu).
Andrzej Różycki uznawany jest eksperymentatora i twórcę poszukującego nowych rozwiązań. Nie może zatem dziwić, że świadomie wykorzystał możliwości, które daje współczesna technologia. Różycki nie może zostać uznany na prekursora fotograficznego remiksu w Polsce, ale cała jego droga twórcza: od zdjęć zrealizowanych w czasach aktywności grupy Zero-61 po prace ostatniej wystawy (czy też te, które dopiero powstaną) przebiega równolegle do rozwoju współczesnej sztuki, zawsze jest on „na czasie”.

Licząca 50 lat Galeria Współczesnego Malarstwa Pomorskiego została uroczyście otwarta 7 maja 1961 r. Jej pomysłodawca – Zbigniew Czerski, ówczesny dyrektor Muzeum w Grudziądzu, przyczynił się do zgromadzenia kolekcji 139 dzieł 46 artystów reprezentujących następujące miasta: Bydgoszcz, Chełmno, Fordon, Gniewkowo, Grudziądz, Inowrocław, Toruń, Włocławek oraz Żnin.
Inaugurację Galerii poprzedziły półroczne przygotowania pod merytorycznym nadzorem Dziekana Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu prof. Stanisława Borysowskiego. U podwalin kolekcji znalazł się m.in. przekaz zakupionych w latach 1956-1958 obrazów, podarowanych grudziądzkiemu Muzeum przez bydgoski oddział Centralnego Biura Wystaw Artystycznych. Ponadto dyrekcja Muzeum na łamach Spojrzeń (tygodniowego dodatku społeczno-kulturalnego Gazety Pomorskiej w Bydgoszczy) opublikowała w listopadzie 1960 r. Apel do artystów-malarzy województwa bydgoskiego z wezwaniem o zasilenie swoimi dziełami tworzącej się Galerii. Apel ten spotkał się z szerokim odzewem, na skutek czego pomorscy plastycy przekazali w postaci darów 26 płócien, zaś kolejne 46 złożyli w muzealnym depozycie.

Inauguracja Galerii Współczesnego
Malarstwa Pomorskiego 7 maja 1961 r.
Fot. Archiwum

Główny trzon pierwotnej Galerii Współczesnego Malarstwa Pomorskiego stanowiły obrazy wykładowców oraz absolwentów Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, m.in.: Stanisława Borysowskiego, Bronisława Jamontta, Wacława Jankowskiego, Józefa Kotlarczyka, Zygmunta Kotlarczyka, Tymona Niesiołowskiego, Barbary Steyer, Mieczysława Wiśniewskiego, Stefana Wojciechowskiego i Bolesława Zacharka; członków bydgoskiego oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków, m.in.: Ireny Kużdowicz, Witolda Wasika oraz wywodzącego się z Inowrocławia Stanisława Łuczaka. Grudziądz reprezentowali dwaj absolwenci Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie: Jerzy Feldman oraz Teodor Nowak.
Po inauguracji w grudziądzkim Muzeum Galeria Współczesnego Malarstwa Pomorskiego była eksponowana w wielu instytucjach: w Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Kulturhistorisches Museum w Stralsundzie, Pałacu Sztuki w Krakowie, Salonie Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Nowej Hucie, Musée du Château de Lunéville, Muzeum w Lęborku i Muzeum na Zamku w Kwidzynie. Ponadto pojedyncze prace z kolekcji były i są eksponowane na wystawach indywidualnych oraz zbiorowych w muzeach i galeriach w Polsce oraz za granicą. Rokrocznie również Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu stara się w swoich salach prezentować wystawy monograficzne artystów tworzących Galerię Współczesnego Malarstwa Pomorskiego – w latach 2008-2011 na wystawach monograficznych eksponowano prace Zygmunta Kotlarczyka, Krystyny Szalewskiej, Jana Pręgowskiego, Mieczysława Ziomka, Romana Michałowskiego i Zbigniewa Smolińskiego, zaś pod koniec bieżącego roku, w ramach obchodów jubileuszowych, zostanie otwarta wystawa indywidualna Wacława Jankowskiego.
Galeria Współczesnego Malarstwa Pomorskiego stanowi jedną z kolekcji utworzonego w 1960 r. Działu Sztuki grudziądzkiego Muzeum. Gromadzi ona obrazy powstałe po 1945 r., autorstwa artystów tworzących na terenach obecnego województwa kujawsko-pomorskiego oraz pomorskiego. Na przestrzeni pięćdziesięciu lat Galeria wzbogaciła się nie tylko o kolejne prace twórców stanowiących jej trzon na początku lat sześćdziesiątych. W chwili obecnej obejmuje ona 461 obrazów 127 malarzy, które trafiły do Muzeum za pomocą kupna bądź darowizny. Znaczna ilość dzieł została zakupiona dzięki wsparciu działającego prężnie, zwłaszcza w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku, Wydziału Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy. W poszczególnych latach pomocy przy zakupach udzielało również Ministerstwo Kultury i Sztuki oraz Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Toruniu. Własnością Muzeum z czasem stała się również część obrazów złożonych na początku lat sześćdziesiątych jedynie w depozycie. Wiele prac zostało podarowanych Muzeum przez samych artystów, m.in. za sprawą przekazu malarza w 2007 r. najliczniejszy zbiór w kolekcji stanowią prace Wacława Jankowskiego – absolwenta Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i członka Grupy Toruńskiej obecnie mieszkającego w Warszawie.

Galeria Współczesnego Malarstwa Pomorskiego obecnie
Fot. Archiwum

Wśród 127 pomorskich malarzy w kolekcji najliczniej są prezentowanie obrazy artystów związanych z ośrodkiem toruńskim i bydgoskim: Stanisława Borysowskiego, Jerzego Brzuskiewicza, Krystyny Dąbrowickiej-Borysowskiej, Bronisława Jamontta, Józefa Kotlarczyka, Izoldy Kotlarczyk, Zygmunta Kotlarczyka, Ireny Kużdowicz, Romana Michałowskiego, Tymona Niesiołowskiego, Zdzisława Nowaka-Czarnego, Barbary Steyer, Szymona Szumińskiego, Tadeusza Tomaszewskiego, Edmunda Wadowskiego, Stefana Wojciechowskiego oraz Mieczysława Ziomka. Istotne miejsce w Galerii znajdują również prace artystów gdańskich, m.in. Kazimierza Ostrowskiego, Kazimierza Śramkiewicza, Kiejstuta Bereźnickiego i Wiesława Markowskiego.
Muzeum pozyskało do swoich zbiorów także obrazy takich artystów, jak m.in. Eugenia Algusiewicz, Waldemar Byrger, Michał Cander, Danuta Ciara, Tadeusz Cichy, Koźma Czuryło, Wanda Czuryło, Andrzej Guttfeld, Marek Hoffmann, Janusz Iciak, Małgorzata Iwanowska, Kazimierz Jułga, Piotr Klugowski, Józef Kozłowski, Maria Krupska, Leszek Kucz, Stanisław Lackowski, Barbara Matuszewska-Nowicka, Zbigniew Papke, Bronisław Pietruszkiewicz, Józef Pietrzyk, Krzysztof Pituła, Jerzy Puciata, Zbigniew Stec, Andrzej Stypułkowski, Marek Szary, Szymon Szumiński, Elżbieta Wiśniewska, Waldemar Woźniak, Waldemar Żuchnicki, Grażyna Żytyńska i wielu innych.
Przez pięćdziesiąt lat istnienia Galeria Współczesnego Malarstwa Pomorskiego została również wzbogacona o prace kolejnych grudziądzkich artystów plastyków: Romana Aniszewskiego, Krzysztofa Candera, Stanisława Dombka, Leszka Pawlikowskiego i Zbigniewa Smolińskiego.
Obchodom jubileuszowym będzie towarzyszył rozbudowany program edukacyjny. Muzeum zaprosi najmłodszych gości Muzeum do zabawy plastycznej. Lekcje muzealne towarzyszące tak niezwykłej kolekcji, jaką niezaprzeczalnie jest Galeria Współczesnego Malarstwa Pomorskiego, to niezwykle wartościowy sposób na kształtowanie przyszłych pokoleń odbiorców sztuki, a – być może – także jej twórców.
Główne cele tego typu lekcji muzealnych to: pobudzanie percepcji i rozwijanie postawy kreatywnej w odbiorze sztuki współczesnej. Dzieci z przedszkoli i szkół podstawowych będą miały okazję przekonać się, jak bardzo potrzebna w rozumieniu sztuki współczesnej jest matematyka i że nie zawsze jest ona przez artystów wykorzystywana w ściśle akademicki sposób. Ponadto – uczestnicy lekcji będą mogli stworzyć własne dzieła z kół i kwadratów.
Natomiast młodzi sympatycy malarstwa z wszystkich typów szkół będą mieli możliwość pobawić się w poszukiwaczy skarbów – w tej grze edukacyjnej będą zapoznawali się z dziełami zgromadzonymi w kolekcji. Również podczas lekcji będzie można dowiedzieć się m. in. czym jest gatunek malarski, co to jest lawowanie i impast i jak podpisuje się artysta.
Galeria Współczesnego Malarstwa Pomorskiego stanowi swoistą regionalną dokumentację artystyczną w zakresie malarstwa ostatnich 66 lat. Jest ona jedyną wystawą stałą prezentującą tak szeroki przegląd prac pomorskich twórców. Od 1961 r. z niewielkimi przerwami jej część jest prezentowana w Gmachu Głównym grudziądzkiego Muzeum. W związku z pięćdziesięcioleciem kolekcji Muzeum planuje w okresie od 14 października do 20 listopada realizację jubileuszowej wystawy, która umożliwi poznanie dokonań i sylwetek wszystkich artystów tworzących Galerię.

Emilia Markot

współpraca: Marta Bolek-Maszewska

Emilia Markot jest historykiem sztuki, archeologiem, absolwentką Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu; kieruje Działem Sztuki w Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu.

Marta Bolek-Maszewska jest absolwentką pedagogiki animacji społeczno-kulturalnej na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie; jest asystentką w Dziale Sztuki w Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu.

Wystawa
Arkady Fiedler – Madagaskar 1937-1938 
w Toruniu

W Muzeum Okręgowym w Toruniu – w Muzeum Podróżników 9 lipca została otwarta wystawa Arkady Fiedler – Madagaskar 1937-1938.
Eksponowane są – pisali organizatorzy –  przedwojenne zdjęcia wykonane przez podróżnika a ukazujące obrzędy i życie codzienne tubylców zamieszkujących egzotyczną wyspę. Dwadzieścia fotografii zaprezentowano w 2008 roku na wystawie National Geographic w Warszawie, a także w specjalnym wydaniu jubileuszowym magazynu „National Geographic” w styczniu 2008 roku.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej, polski rząd planował kolonizację Madagaskaru. W roli eksperta, który miał zbadać czy wyspa nadaje się do kolonizacji, wystąpił słynny podróżnik Arkady Fiedler.
Wystawę prezentowaną w Muzeum Podróżników uzupełniają zbiory z Madagaskaru podarowane Muzeum Okręgowemu w Toruniu przez Elżbietę Dzikowską, która podróż na piękną wyspę zrealizowała w 2009 roku.
Pobyt Fiedlera na Madagaskarze związany był również z misją sprawdzenia możliwości kolonizacyjnych na wyspie, jaką zleciło mu polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych – mówi Magdalena Nierzwicka, kustosz wystawy. – Fiedler towarzyszył oficjalnej komisji, jako ekspert, poznając liczne grupy etniczne i ciekawe zakątki Madagaskaru. Owocem tej wyprawy są przede wszystkim unikatowe fotografie, ale nie tylko…
Wnioski, które uczestnicy ekspedycji przekazali polskiemu rządowi, nie zachęcały do kolonizacji Madagaskaru – ziemia niezbyt urodzajna, deficyt wody pitnej, skąpe zasoby naturalne. Informacje o obyczajach panujących wśród Malgaszów, czyli rdzennej ludności wyspy, okazały się jednak o wiele bardziej interesujące.
(…)
Arkady Fiedler, podróżnik, urodził się w 1894 roku w rodzinie poznańskiego poligrafa i wydawcy – Antoniego Fiedlera. Od najmłodszych lat marzył o dalekich podróżach. W swoim długim życiu (zmarł w 1985 roku) zrealizował trzydzieści egzotycznych wypraw, a pierwsza z nich w 1928 roku zawiodła go do Brazylii. Pięć lat później spełnił swe wielkie pragnienia o podróży do Indian lasów amazońskich Ameryki Południowej. Wrażenia z wyprawy zamieścił w znanej publikacji Ryby śpiewają w Ukajali, która przyniosła mu niezwykłą popularność. Pierwsze wyjazdy połączył z misją zbierania okazów entomologicznych dla Muzeum Przyrodniczego w Poznaniu, Palmiarni oraz Państwowego Muzeum Zoologicznego w Warszawie. W roku 1937 dotarł na wyspę Madagaskar, gdzie spędził wiele miesięcy mieszkając w wiosce Ambinanitelo, wśród plemienia Betsimisaraków. Obserwował życie i obyczaje krajowców, prowadził badania nad fauną wyspy, fotografując zwierzęta, owady i otaczającą przyrodę. Egzotyka wywarła na Fiedlerze wielkie wrażenie, którym podzielił się z polskim czytelnikiem na kartach książki Wyspa kochających lemurów.

Etnoczwartki
w Toruniu

W Muzeum Etnograficznym im. Marii Znamierowskiej-Prűfferowej w Toruniu odbyły się spotkania z cyklu Etnoczwartki.
21 lipca na tematem były wiejskie zaloty. Miłość – pisali organizatorzy – to temat bardzo popularny w balladach, pieśniach i przyśpiewkach ludowych. Niespełnione pragnienia i liczne przeszkody stojące na drodze kochanków, tęsknota, zdrada, zbrodnia w afekcie (sic!) mieszają się tam ze wzruszającymi wyznaniami i humorystycznymi, często niewybrednie okraszonymi obrazami miłosnych igraszek. Ku przestrodze, miłosnej zachęcie, ku zdobyciu upragnionego serca czy …ciała. Jaka była chłopska miłość? Romantyczna i sielankowa czy brutalna, jurna, obsceniczna?
W programie imprezy znalazły się m.in. słuchanie archiwalnych i współczesnych pieśni i przyśpiewek wiejskich, taniec, slam, czyli poetycki pojedynek.
Kolejne spotkanie, 28 lipca, było poświęcone poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie W co się bawić?, tematem następnego, 4 sierpnia, były wierzenia mieszkańców wsi związane z lecznictwem ludowym. Usłyszeć było można – pisali organizatorzy – jaki był stosunek ludu do choroby, jak tłumaczono sobie jej przyczynę oraz sposobom w jaki sobie radzono po zapadnięciu na zdrowiu. Z powszechnych praktyk leczniczych uczestnicy odkrywali tajniki ziołolecznictwa. Było można dowiedzieć się, kiedy i gdzie zbierano zioła, aby zachowały cenne właściwości lecznicze i pełnię swej mocy, a także kto nie powinien ich zbierać by „się nie psuły”. Chętni wykonali prosty zielnik, składający się z ziół przydatnych na niemal każdą dolegliwość.
Była również mowa o innych, polecanych niegdyś przez wiejskich „doktorów”, sposobach leczniczych, takich jak: zamówienie, podłożenie czy też uwięzienie choroby oraz o tym, gdzie i jak je przeprowadzano, aby były skuteczne. Nie zabrakło także opowieści o legendarnej chorobie: plica polonica, czyli o kołtunie.
Na spotkaniu 11 sierpnia mówiono o śmierci. To tajemnicza postać – informowali organizatorzy – o której opowiadano, że jest nieprawdopodobnie chuda, a przez długą szatę, w którą jest odziana widać białe kości. Twarz jej to trupia czaszka, z pustymi oczodołami, a choć oczu nie ma, doskonale wszystko widzi. Jej przyjście, choć często niespodziewane było poprzedzone licznymi znakami. Niektórzy sądzili, że istnieją sposoby na to, aby ją oszukać, ale nawet jeśli udawało się przed nią uciec było to tylko chwilowe – i tak kiedyś zgłaszała się po człowieka. Śmierć, kostucha, kostusia, jak wierzono, pojawiała się jako kara za grzeszny żywot. Czasami przybywała wraz z chorobami lub przylatywała z wiatrem z sąsiedniej wsi. Ciągle obecna, gdyż chorzy i umierający do ostatnich chwil przebywali w swoich domach w otoczeniu rodziny i sąsiadów. Dziś strach przed nieznanym sprawia, iż odrzucamy ją poza krąg naszych spraw codziennych. Dlatego też w zapomnienie odeszło wiele praktyk związanych z przygotowywaniem zmarłego do pogrzebu, ochroną przed jego powrotem jako upiora, jak również i z samym pochówkiem.
Dzięki muzealnym eksponatom i archiwalnym nagraniom pieśni oddano niezwykłą atmosferę pustonocnego czuwania, a także przypomniano dawne zwyczaje i zabiegi, próbując odpowiedzieć na pytanie – jaka była chłopska śmierć.
Ostatni wakacyjny Etnoczwartek odbył się 25 sierpnia. Spotkanie zostało zatytułowane Szwarc, mydło i powidło czyli o wiejskim handlu.
Współczesny człowiek – pisali organizatorzy – ma nieustanną możliwość robienia zakupów, ogranicza ją wyłącznie zasobność jego portfela. Otacza nas mnóstwo sklepów, do naszej dyspozycji są wielkie centra handlowe, możemy też robić zakupy przez Internet. Nie jesteśmy w stanie wytworzyć samodzielnie produktów, których potrzebujemy. Dlatego zakupy są naszą koniecznością. Jednocześnie większość z nas bardzo lubi i chce je robić. Podobno współczesny człowiek to przed wszystkim konsument.
A jak wyglądał handel na wsi 100 lat temu? Gdzie i kiedy mieszkańcy wsi sprzedawali swoje produkty i kupowali niezbędne towary? Czy wiemy, że sprzedaż nie mogła się odbyć bez targowania? Dlaczego krowę należało sprzedawać z postronkiem, a konia z uzdą? Co to był litkup? Na ostatnim wakacyjnym Etnoczwartku w Muzeum Etnograficznym można było się dowiedzieć również kiedy na wsi pojawiły się sklepiki. I dlaczego można było w nich dokonywać transakcji nie mając pieniędzy. Można było poznać tajniki ważenia i mierzenia za pomocą przyrządów z muzealnej kolekcji, a także poznać urok starych reklam.

Wystawa Zwierzęta idą do nieba w Toruniu

W Muzeum Etnograficznym im. Marii Znamierowskiej-Prűfferowej w Toruniu 22 lipca została otwarta wystawa Zwierzęta idą do nieba, prezentująca prace plastyczne Genowefy Magiery, pensjonariuszki Domu Pomocy Społecznej w Wielkiej Nieszawce. Jej barwne kolaże – piszą organizatorzy – zachwycają pomysłowością przejawiającą się w szczególności w doborze materiału wykorzystywanego przez autorkę w pracy twórczej.
Genowefa Magiera w trakcie dwuletniego pobytu w DPS-ie stworzyła ponad tysiąc obrazów. Zdobią one pokoje pensjonariuszy oraz inne pomieszczenia w zakładzie przydając im barw i emanując ciepłem. Bohaterami swych finezyjnych prac autorka czyni przede wszystkim zwierzęta. W jej twórczości wyróżniają się figury ptaków, uchwycone przez artystkę na chwilę przed odlotem, oraz innych zwierząt, które przypominają bajkowe stwory. Wykonane są on m.in. ze skrawków materiału, piór, szklanych koralików, żołędzi. Artystka od zawsze była wrażliwa na otaczającą ją przyrodę i nieszczęścia dotykające „braci mniejszych”. Leczyła chore zwierzęta, które bez jej pomocy skazane byłyby na śmierć.
Genowefa Magiera urodziła się 18 stycznia 1921 r., w Lgocie, w powiecie wadowickim. Jako dziecko wraz z rodzicami przyjechała do Dąbrowy Chełmińskiej. Zmiana miejsca zamieszkania spowodowana była biedą. Po przyjeździe na ziemię chełmińską, jej rodzice zajęli się prowadzeniem gospodarstwa. Genowefa Magiera ukończyła cztery klasy szkoły podstawowej. Kiedy jako dziecko pasła krowy, umilała sobie czas lepieniem glinianych ptaszków. Niestety z biegiem lat, obowiązki gospodarskie uniemożliwiały Genowefie poświęcanie czasu na twórczość artystyczną.
Dziś dobre wspomnienia dziecięcych lat i najbliższe jej sercu miejsca, ożywają na nowo na kartkach bloku, kartonach, starych kartkach z kalendarzy. W swojej pracy wykorzystuje wszystko, co uda jej się uzbierać samej i z pomocą życzliwych jej osób: muszelki, piórka, pozłotka, skrawki materiału, które łączy z farbami plakatowymi, akwarelami, flamastrami, kredkami ołówkowymi i świecowymi.

Festyny folklorystyczne
A po pracy – grają skrzypce,
grają basy i Idzie, idzie Pani Jesień
w Kłóbce

W Kujawsko-Dobrzyńskim Parku Etnograficznym w Kłóbce 7 sierpnia odbywał się festyn folklorystyczny A po pracy – grają skrzypce, grają basy z cyklu Z życia dawnej wsi. Impreza przypominała – pisali organizatorzy – jeden z wielu zwyczajów żniwnych: obłożyny, czyli uroczyste składanie dziedzicowi w dniu rozpoczęcia żniw pierwszego ściętego i związanego snopa zboża. Pokazany został trud, jaki mieszkańcy wsi wkładali, aby pozyskać zboże, a następnie przetworzyć je na kaszę i mąkę. Zaprezentowane zostały prace z tym związane – koszenie, wiązanie snopków zboża i ustawianie ich w kopki na polach, młócenie, otłukiwanie ziarna na kaszę w stępach oraz mielenie na mąkę w żarnach.
Atrakcją był pierwszy w tym roku pokaz ustawiania do pracy wiatraka – „koźlaka” oraz kładzenia strzechy na dachu zabytkowej stodoły. W skansenowskiej kuźni kuł podkowy kowal, a przy kole garncarskim naczynia toczył garncarz.
Kujawiacy po dobrze wykonanej pracy lubili i lubią się bawić, dlatego nie zabrakło na imprezie tytułowych skrzypiec i basów. Można było posłuchać kujawskiej muzyki oraz potańczyć przy jej dźwiękach.
Wzdłuż drogi twórcy ludowi i rękodzielnicy ustawili stragany. Pojawiły się na nich kujawskie czepce i fartuchy, obrusy, bieżniki, serwety, rzeźby, ozdoby z bibuły i masy solnej, kosze wiklinowe, zabawki z materiału i drewna, wyroby bednarskie, garncarskie i kowalskie. Gospodarstwa ekologiczne przygotowały stoiska z ciastami, chlebem, wędlinami, kiszonymi ogórkami, miodem, smalcem, pierogami, kluskami ziemniaczanymi i wieloma innymi smakołykami.
W programie festynu znalazły się m.in.: widowisko Obłożyny na Kujawach w wykonaniu Zespołu Folklorystycznego Smólnik ze Smólnika, występ Kapeli Dębowiacy Alfreda Łukaszewskiego z Sompolna, występ Zespołu Folklorystycznego Kruszynioki z Kruszyna, pokazy tradycyjnych prac gospodarskich i rzemieślniczych.
Festyn folklorystyczny Idzie, idzie Pani Jesień, który odbywał się w skansenie w Kłóbce 11 września – pisali organizatorzy – przybliżał dawne zajęcia związane z przygotowywaniem zapasów na zimę. Teatr Obrzędowy Borowioki z Babiaka w spektaklu Wykopki przedstawił zwyczaje towarzyszące wykopkom, a Zespół Folklorystyczny Lubominianki w spektaklu Deptanie kapusty przypomniał tradycyjny sposób kiszenia kapusty. Podczas żywiołowych, barwnych widowisk, opowiedzianych gwarą można było zobaczyć dawne sprzęty, przedmioty i narzędzia, często dziś już zapomniane, a kiedyś niezbędne przy wykopywaniu ziemniaków i kładzeniu kapusty w beczki.
Oprócz zajęć pokazanych w widowiskach, w zagrodach skansenowskich prezentowane były liczne pokazy, np. odwirowywania miodu, tłoczenia oleju, szatkowania kapusty, smażenia powideł, gromadzenia zimowych zapasów warzyw w piwniczce. Było można samemu otłukiwać ziarno na kaszę w stępie, mielić ziarno na mąkę w żarnie i przesiewać je.
Dla najmłodszych przewidziane zostały gry i zabawy na wiejskim podwórku, np. kolorowe stempelki z ziemniaków, chodzenie na szczudłach, wrzucanie szmacianych woreczków do wiklinowych koszy, itp.
Podczas imprezy nie zabrakło kujawskiej muzyki, śpiewu i tańców w wykonaniu Kapeli spod Kowala i Kapeli Ludowej Kurzowioki z Wierzbinka.
Na licznych straganach można było zakupić wyroby rękodzieła ludowego oraz potrawy regionalne.

Obrazy Stanisławy Marchaluk w Bydgoszczy

W Galerii Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej Wojewódzkiego Ośrodka Kultury i Sztuki Stara Ochronka w Bydgoszczy 11 sierpnia została otwarta wystawa prac malarskich Stanisławy Marchaluk.
Pani Stanisława Marchaluk – pisała Karolina Triebwasser – mieszka we Włocławku. To niezwykle aktywna osoba, która od wielu lat związana jest z ruchem twórczości amatorskiej seniorów. Jest członkinią włocławskiego Klubu Seniora Wrzos i Stowarzyszenia Artystycznego Wło-Art, bierze udział w bardzo wielu wystawach i plenerach malarskich. Działa także charytatywnie oddając swoje obrazy na aukcje czy prowadząc prelekcje na temat malarstwa dla dzieci i młodzieży w szkołach.
Autorka sama o sobie mówi: …nie znam słów nuda i bezczynność i jednocześnie zachęca wszystkich, którzy kiedykolwiek myśleli o malowaniu, czy rysowaniu kupcie pędzel, zacząć można zawsze.
Zaczęła malować we wczesnym dzieciństwie. Swoją pierwszą i najmilej wspominaną indywidualną wystawę miała w rodzimej szkole nad Niemnem. Była wtedy w siódmej klasie i na konkursie szkolnym zdobyła pierwszą nagrodę. Najbardziej odpowiada jej technika olejna, ale eksperymentuje też z gwaszem i pastelami. Na sierpniowej wystawie autorka pokazała swoje najnowsze obrazy.

Obrazy Stefana Ciacka w Grudziądzu

W Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu 19 sierpnia została otwarta wystawa Refleksje kujawsko-pomorskie w malarstwie Stefana Ciacka.
Stefan Ciacek – piszą organizatorzy – urodził się w 1934 r. we Francji, rozpoczął działalność twórczą bardzo wcześnie i rozwija ją do dziś – z przerwami w okresach intensywnej pracy dyplomatycznej. Uprawiał różne techniki, głównie akwarele, rysunek tuszem, medalierstwo. Od lat 70-tych zajmuje się malarstwem olejnym, w którym dominuje konwencja figuratywna. Sam zaś określa swój styl jako rodzaj realizmu impresjonistycznego. Ulubionym tematem jego prac olejnych, pasteli i akryli są: pejzaż polski, sceny myśliwskie i rodzajowe prezentujące osobiste, nieco nostalgiczne wątki narracyjne.
Szczególny rozwój jego twórczości przypada na lata 80-te XX wieku. Stefan Ciacek był wtedy członkiem honorowym Międzynarodowego Stowarzyszenia Artystów (International Society of Artists oraz „Art Club” w Nowym Yorku), kilkakrotnie uczestniczył w międzynarodowych wystawach organizowanych w siedzibie ONZ na rzecz UNICEF.
Ulubionym tematem prac Stefana Ciacka są nastrojowe krajobrazy Pomorza i Kujaw. Ostatnio artysta czerpie inspiracje z obszaru brodnickiego, jednak jego sztuka ma charakter ponadregionalny. Pejzaże Stefana Ciacka są punktem wyjścia do głębokiej interpretacji emocji na pograniczu realizmu i abstrakcji.

Ogólnopolskie Spotkania Literackie Pokoleń
w Kobylnikach i Kruszwicy

Od 8 do 10 września w Kobylnikach i w Kruszwicy odbywały się XIII Ogólnopolskie Spotkania Literackie Pokoleń organizowane przez Wojewódzki Ośrodek Kultury i Sztuki ”Stara Ochronka” w Bydgoszczy i Robotnicze Stowarzyszenie Twórców Kultury w Bydgoszczy, współorganizowane przez: Centrum Kultury i Sportu Ziemowit w Kruszwicy, Miejsko-Gminną Bibliotekę Publiczną im. St. Przybyszewskiego w Kruszwicy, Muzeum im. J. Kasprowicza w Inowrocławiu i Kwartalnik Artystyczny Kujawy i Pomorze.
Pierwsza edycja Spotkań – pisała Krystyna Wulert – miała miejsce w 1989 r. w Wenecji koło Żnina, kolejne w Okoninach Nadjeziornych, Minikowie i Bydgoszczy.
Od 1993 roku literackie spotkania na stałe zagościły na kujawskiej ziemi – w Kruszwicy i Kobylnikach. To właśnie tam przed wieloma wiekami „kujawskie czakramy” wyłoniły się jak „echa z wody” i od dziewiętnastu lat ich moc wzmacnia wenę twórczą poetów, których wiersze są „śladami dotyku” mijającego czasu. Jednak droga do kujawskiej  „ziemi przychylnej” wiedzie poetów poprzez konkurs poetycki, kwalifikujący do udziału w przedsięwzięciu. Od pięciu lat najlepsze wiersze  nadsyłane na konkurs są zamieszczane w almanachu poetyckim, którego wydawcą jest Centrum Kultury i Sportu Ziemowit w Kruszwicy, a  finansuje je Urząd Miejski w Kruszwicy. Tegoroczny almanach ma znamienny tytuł Tu zakwitają wiersze. Wybór tytułu almanachu nie jest przypadkowy. Należy pamiętać, że Kujawska Ziemia dała literaturze polskiej m.in. Jana Kasprowicza, Stanisława Przybyszewskiego, Franciszka Becińskiego i wiele innych znakomitych postaci.
To na tej ziemi w Inowrocławiu ostatnie lata swojego życia spędziła wybitna poetka cygańska Bronisława Wajs – Papusza i tam została pochowana na cmentarzu parafii św. Józefa. Na Ziemię Kujawską – przychylną dla poetów – zjeżdżają twórcy z całego kraju i z zagranicy, by uczestniczyć w  rozmowach o poezji, warsztatach poetyckich i recytatorskich Jak mówić własne wiersze. Priorytetem są jednak spotkania autorskie z dziećmi i młodzieżą we wszystkich  przedszkolach i szkołach miasta i gminy Kruszwica (łącznie 16 placówek oświatowych, około 25 spotkań autorskich w ciągu jednego przedpołudnia).
Zadumać się nad Gopłem, to często marzenie wielu poetów, by potem swoje przemyślenia móc przelać na papier. W tym roku gośćmi spotkań byli znani poeci i krytycy literaccy: Józef Baran i Leszek Żuliński, prowadzący rozmowy o poezji. Co roku podczas literackich spotkań odbywają się koncerty znanych polskich artystów. Tegorocznym gościem był Tadeusz Woźniak.

Żywy Skansen
Drzwi do lasu
w Toruniu

W Muzeum Etnograficznym im. Marii Znamierowskiej-Prűfferowej w Toruniu 11 września odbywała się impreza Żywy Skansen Drzwi do lasu.
Od 17 lat toruński skansen cyklicznie „ożywa” – informuje Maria Pokrzywnicka – dzięki licznym atrakcjom związanym z tematem wiodącym w danym roku. Tym razem, z okazji Międzynarodowego Roku Lasów, program imprezy zdominowała tematyka leśna. Przewidziano prezentacje edukacyjne, pokazy rzemiosł, zabawy plastyczne i muzyczne oraz różnorakie atrakcje dla małych i dużych, którzy kochają las.
Można było zobaczyć widowisko Bójta się gajowego w wykonaniu zespołu Lubominianki z Boniewa. Leśnicy z Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu zamienili muzealną kuźnię w pełną atrakcji leśniczówkę, gdzie można było obejrzeć wystawkę związaną z historią leśnictwa w naszym województwie i wziąć udział w konkursie.
Zespół Szkół Leśnych z Tucholi przygotował m.in. prezentację sokolników i koncert sygnalistów.
Rzemieślnicy zaprezentowali plecionkarstwo z wikliny i z korzenia, bednarstwo oraz wyrób „klumpów” czyli drewnianych butów dla konia.
Stowarzyszenie Tilia szerzyło na swym stanowisku wiedzę o ważnej sztuce rozróżniania grzybów jadalnych i trujących.
Podczas Muzykowania na polanie można było wysłuchać koncertu na pile, wziąć udział w pokazach gry na różnych ludowych instrumentach drewnianych z muzealnej kolekcji oraz wspólnym śpiewaniu i graniu w improwizowanej leśnej orkiestrze na czymkolwiek.
W Spichlerzu można było poznać dwie wystawy. Pierwsza z nich to Zwierzęta idą do nieba. Twórczość Genowefy Magiery z udziałem autorki prac i zajęciami plastycznymi dla dzieci. Druga z wystaw, specjalnie przygotowana na tę imprezę, to Zwierzęta lasu w przedstawieniach ludowych.
Kujawska stodoła zamieniła się w akademię wiedzy dzięki prezentacjom: To nie korniki, to inne szkodniki!, Las co odpłynął na tratwach, Jak budowano w średniowieczu. Odbywały się spacery szlakiem wierzeń ludowych związanych drzewami rosnącymi na terenie Parku Etnograficznego.
W zagrodzie z Borów Tucholskich przewidziano specjalne miejsce na zabawy i zajęcia plastyczne dla dzieci związane z życiem lasu i z postaciami ze znanych bajek, można było nawet spotkać się z wilkiem i Czerwonym Kapturkiem. (…)
Wieloletnią tradycją imprez w skansenie było obracanie budynku wiatraka. Tym razem wezwane na pomoc leśne licha uruchomiły młyn wodny i sprawiły, że ruszyły do pracy jego wewnętrzne urządzenia.

Obrazy Natalii Jelińskiej w Bydgoszczy

W Galerii Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej Wojewódzkiego Ośrodka Kultury i Sztuki Stara Ochronka w Bydgoszczy 7 września została otwarta wystawa obrazów Natalii Jelińskiej.

Natalia Jelińska – piszą organizatorzy – urodziła się 23. 05.1986 roku w Czarnkowie. Jest studentką IV roku Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu (Wydział Edukacji Artystycznej). Interesuje się przede wszystkim malarstwem sztalugowym, rysunkiem oraz grafiką komputerową. Jest członkinią Szubińskiej Grupy Plastyków Plama`s (od 2005 r.). Bierze udział w plenerach plastycznych na terenie całego kraju. W 2006 r. uczestniczyła w projekcie Ożywiajmy Historię, prowadząc działania plastyczne z młodzieżą z Turcji, Włoch i Rumunii. Jest współzałożycielką niezależnej grupy plastyków Arete w Szubinie. Wraz z mężem Maciejem powadzi w Szubinie prywatną Galerię Korytarzyk. Swoje prace prezentowała na kilku wystawach w Galerii Plama`s w Szubinie (2003, 2004, 2005 r.), Galerii Pałacowej w Lubostroniu (2004 r.), Galerii Artystycznej Węgliszek w Bydgoszczy (2006 r.). Brała udział w wystawie międzynarodowej Ziemia i Światło w Nakle nad Notecią (2008 r.). Otrzymała stypendium artystyczne Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego (2010 r.).

Wystawa fotografii Hiro Kikai Persona w Toruniu

W Muzeum Okręgowym w Toruniu – w Kamienicy pod Gwiazdą 9 września została otwarta wystawa fotografii japońskiego artysty Hiro Kikai Persona.
Tytuł cyklu fotografii Persona – pisze Katarzyna Paczuska – odwołuje się do wieloznaczności japońskiego określenia, związanych z jego interpretacją w kulturze anglosaskiej. Z jednej strony jest to postać z utworu literackiego, z drugiej strony jest rodzajem wybranej osobowości, z kolejnej zaś to wybrany lub narzucony wizerunek, jaki prezentujemy publicznie. Mamy więc narracyjny charakter przedstawień odwołujących się do struktur poetyckich. Hiro Kikai wykonywał portrety fotograficzne zebrane w cyklu Persona przez blisko trzy dekady. Fotografowanie przechodniów spotkanych w Asakusa rozpoczął w 1973 roku i kontynuował aż po schyłek lat 90. XX w. Wszystkie czarno-białe wizerunki przedstawiają postaci na jednolitym tle ściany świątyni buddyjskiej Senso. Monochromatyczna skala barwna eliminuje czerwone mury świątyni i barwne stroje ludzi. Odwołuje się tym do tradycji malarstwa tuszowego, uprawianego na Dalekim Wschodzie. Każda fotografia opatrzona jest prostym, bezpośrednim tytułem związanym z przedstawianą postacią. Hiro Kikai dokonuje w cyklu Persona zabiegu niezwykle trudnego – ucieka od dominującej w zachodniej percepcji japońskiej fotografii egzotyki tematu. Japonia Kikai’a przestaje być krajem etatowych pracowników w standartowych garniturach czy samurajów i gejsz, stając się tym, czym w praktyce jest każde społeczeństwo: grupą ludzi, którzy próbują określać swoje własne miejsce w społeczeństwie lub poza nim. Kikai fotografuje zwykłych ludzi z ulicy, przechodniów, z których większość minęlibyśmy bez zastanowienia. Obojętny tłum zmienia się w szereg zaskakujących, oryginalnych osobowości, które nas intrygują, interesują, czasami irytują lub budzą uprzedzenia, ale nie pozostawiają obojętnymi. Do wielu ze swoich person Kikai wracał wielokrotnie, fotografując po latach.
W filozofii buddyjskiej chodzi o postrzeganie rzeczy takimi, jakimi są. Fotografie Hiro Kikaia nie idealizują modela, ale też przekazują znacznie więcej niż dokumentacja. Na zdjęciach mamy zarówno tokijczyków, jak i przyjezdnych. Tytuły mówią nam nieco o sfotografowanych postaciach, ale też zawierają sugestię, która zmusza odbiorcę fotografii do wykorzystania wyobraźni, dopowiedzenia historii wybranej persony. Obserwator staje się uczestnikiem dzieła sztuki. Ograniczenie skali barwnej zdjęć, jak w malarstwie związanym z sektą buddyjską Zen, powoduje, że kolory nie rozpraszają widza, który prowadzony w głąb dzieła sztuki, skupia się na temacie i formie.
Hiro Kikai jest artystą znanym na całym świecie. Jego prace prezentowane były nie tylko w Japonii i Polsce, ale również w Stanach Zjednoczonych, Indiach, Turcji, Niemczech, na Malcie i Portugalii. Wydał też wiele albumów swoich fotografii na całym świecie.
Prace prezentowane na wystawie pochodzą ze zbiorów Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej manggha w Krakowie.

Emigranci Sławomira Mrożka we Włocławku

W Teatrze Impresaryjnym im. Włodzimierza Gniazdowskiego 23 września odbyła się – informuje Piotr Gutowski – premiera Emigrantów Sławomira Mrożka w reżyserii Krzysztofa Bartłomiejczyka z udziałem Andrzeja Baranowskiego i Janusza Sadowskiego, rodowitego włocławianina. (…) Prosta konstrukcja fabularna: spotkanie dwu nieprzystających do siebie osobowości – chłoporobotnika i inteligenta, tytułowych emigrantów  – zmuszonych (?) do wspólnej egzystencji na obczyźnie. W połączeniu z nasyconymi treścią i dowcipem, pełnymi zwrotów akcji dialogami Sławomira Mrożka, otrzymujemy obiecujący, ponadczasowy materiał sceniczny. Scenografia, uzupełniana dźwiękami dochodzącymi ze świata zewnętrznego, płynnie łączy cechy teatru naturalistycznego i metafizycznego.

Opr. J.R.

Do Toruńskiej Orkiestry Symfonicznej w Toruniu
• na koncerty w ramach Międzynarodowego Festiwalu Europa – Toruń. Muzyka i architektura w dniach 25 czerwca – 28 sierpnia,
• koncert inaugurujący XXXIII Sezon Artystyczny 17 września.
 

Do Galerii Sztuki Współczesnej we Włocławku na:
• otwarcie wystawy grafiki Ewy Czerwińskiej-Romanowskiej Miasto 1 lipca,
• otwarcie wystawy rzeźby Grzegorz Witka 5 sierpnia,
• otwarcie wystawy Andrzeja Frontczaka Zapisy c.d. 2 września.

Do Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu na:
• wręczenie Stypendiów Miasta Torunia w dziedzinie kultury na II półrocze 2011 r. – 6 lipca,
• otwarcie wystawy kolekcji regionalnej Zachęty Sztuki Współczesnej w Szczecinie Nic nie jest wiecznie ważne 23 września,
• otwarcie wystawy Krystyny Piotrowskiej Złote włosy Małgorzaty 23 września.

Do Wojewódzkiego Ośrodka Kultury i Sztuki w Bydgoszczy na:
• otwarcie wystawy malarstwa Refleksjonisci -2 w dniu 7 lipca,
• otwarcie wystawy malarstwa Stanisławy Marchaluk z Włocławka w Galerii Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej 11 sierpnia,
• otwarcie wystawy malarstwa Natalii Jelińskiej z Szubina w Galerii Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej 8 września,
• otwarcie wystawy XVIII Wojewódzkiego Przeglądu Plastycznej Twórczości Dzieci i Młodzieży 29 września.

Do Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu na otwarcie wystawy rysunku i grafiki Karoliny Kiljanskiej – Bizoń Wczoraj i dziś 15 lipca.

Do Teatru Baj Pomorski w Toruniu na:
• pokaz końcowy uczestników projektu Pocztówki z Nigdy Nigdy 15 lipca,
• premierę spektaklu Kolorowe opowieści, zrealizowanego przez dzieci podczas półkolonii Lato w teatrze 16 lipca
• premierę spektaklu Makbet w reżyserii Zbigniewa Lisowskiego 17 września.
 

 
Do Dworu Mieszczańskiego, restauracji Hotelu Bulwar, na ulicę Świętego Jakuba, Rynek Staromiejski oraz ulice Starego Miasta w Toruniu na hiszpańską Fiestę w dniach 18-23 lipca.

Do Pałacu Lubostroń na:
• X Festiwal Muzyka w świetle księżyca 21-24 lipca,
• koncert Happy Jazz 21 sierpnia,
• Koncert Nadzwyczajny – recital fortepianowy w wykonaniu Piotra Nowaka i Szymona Dereszyńskiego, uczniów Państwowego Zespołu Szkół Muzycznych im. Artura Rubinsteina w Bydgoszczy 4 września,
• CXL Koncert Pałacowy w wykonaniu Renaty Marzec (wiolonczela) i Bolesława Siarkiewicza (skrzypce) oraz otwarcie wystawy prac plastycznych Moniki Dekowskiej Metamorfozy 18 września.

Do Domu Muz na:
• wernisaż wystawy prac drzeworytniczych Ryszarda Krzywki (1925-2009) z kolekcji Andrzeja Lubawego 22 lipca,
• otwarcie wystawy fotograficznej V Plenerowych Spotkań Fotografików Regionu Kujawsko-Pomorskiego Fotoklubu Rzeczpospolitej Polskiej 23 września.

Do Muzeum Etnograficznego w Toruniu na:
• otwarcie wystawy twórczości Genowefy Magiery Zwierzęta idą do nieba 22 lipca,
• koncert chóru polonijnego Cantus cordis z Białorusi Polesia czar 10 sierpnia,
• koncerty zespołów folklorystycznych z Polski, Meksyku i Armenii 20 i 23 sierpnia,
• finał projektu Małoletnie kino letnie 25 sierpnia,
• Drzwi do lasu w ramach projektu Żywy skansen 11 września,
• spotkanie z Aleksandrem Błachowskim, autorem książki Ubiór i krajobraz kulturowy Polski i Ukrainy zachodniej w ikonografii J. Głogowskiego i K.W. Kielisinskiego 18 września.

Do Galerii Wozownia w Toruniu na:
• otwarcie wystawy fotografii Andrzeja Różyckiego Bycie z Sacrum 29 lipca,
• otwarcie wystawy intermedialnej Marcina Mierzickiego High definition 29 lipca,
• otwarcie wystawy Lucjana Mianowskiego (1933-2009) 26 sierpnia,
• otwarcie wystawy Michala Moravčika glajchszaltung 16 września,
• otwarcie wystawy Teresy Jakubowskiej Stan zagrożenia 16 września.
 

Do Galerii Miejskiej bwa w Bydgoszczy na:
• otwarcie wystawy Sylwestra Ambroziaka Szklane paciorki. Rzeźby i filmy 29 lipca,
• otwarcie wystaw Wally Pfister oraz Rozłączone obrazy, prezentujących twórczość studentów i absolwentów Fotografii w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi 16-18 września,
• otwarcie wystawy Ireneusza Kopacza Struktury i collage 23 września.

Do siedziby Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej w Toruniu na uroczystości upamiętniające 67. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego 1 sierpnia.

Do Galerii i Ośrodka Plastycznej Twórczości Dziecka w Toruniu na:
• otwarcie wystawy prac dzieci z Turcji Barwy Orientu 3 sierpnia,
• otwarcie wystawy malarstwa Lwowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych 8 sierpnia,
• otwarcie wystawy malarstwa Tadeusza Wieczorka Transparentność 9 września,
• otwarcie wystawy prac dzieci z europejskich stolic kultury 2011 roku: Tallina i Turku 6 września,
 

Do Parku Solankowego w Inowrocławiu na Inowrocławską Galę Operowo-Operetkową w dniach 5-7 sierpnia.

Do Kujawsko-Dobrzyńskiego Parku Etnograficznego w Kłóbce na:
• festyn folklorystyczny z cyklu Z życia dawnej wsi pt. A po pracy – grają skrzypce, grają basy 7 sierpnia,
• festyn folklorystyczny z cyklu Z życia dawnej wsi pt. Idzie, idzie Pani Jesień 11 września.

Do Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu na:
• otwarcie wystawy Refleksje kujawsko-pomorskie w malarstwie Stefana Ciacka 19 sierpnia,
• wernisaże wystaw prac plastycznych w ramach cyklu Ukraina. Sztuka. Inspiracje – 10 września,
• otwarcie wystawy Bronisław Malinowski (1951-1981) mistrz olimpijski, lekkoatleta 25 września,
• cykl imprez kulturalnych Spotkajmy się w Muzeum w dniach 17 września – 8 października.

Do Miejskiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy oraz Domu Muz w Toruniu na 11 międzynarodowy festiwal harmonijki ustnej Harmonica bridge 25-28 sierpnia.

Do Parku Kultury Wietrzychowice gm. Izbica Kujawska na festyn archeologiczny Wehikuł czasu – 4 września.

Do Galerii Miejskiej w Inowrocławiu na wystawę jubileuszową Mariana Kokoszyńskiego z okazji 50-lecia pracy twórczej 6 września.

Na XXIII Ogólnopolskie Literackie Spotkania Pokoleń w Kruszwicy i Kobylnikach 8-10 września.

Do Muzeum Okręgowego w Toruniu na:
• otwarcie wystawy fotografii japońskiej Hiro Kikai Persona 9 września,
• otwarcie wystawy Użyteczność i artyzm. Brązownictwo u schyłku starożytności 23 września.

Na otwarcie Międzynarodowego Festiwalu Światła Sky Way`11 przed budynkiem Collegium Maximum UMK na Placu Rapackiego w Toruniu – projekcję 3D węgierskiej grupy Limelight 9 sierpnia.

Do Muzeum Stanisława Noakowskiego w Nieszawie na otwarcie wystawy Rodzina Dembskich przedstawia 10 września.

Do Galerii w Ratuszu w Inowrocławiu na otwarcie wystawy malarstwa Jana Zyśka 15 września.

Do Fundacji Piękniejszego Świata w Skłudzewie na otwarcie wystawy kończącej IX Plener Profesjonalistów Przestrzeń przyrody 17 września.

Do Żnińskiego Domu Kultury w Żninie na 36. Jesień na Pałukach 24-25 września.

Opr. S.J.

Andrzej Różycki i Michał Kokot podczas wernisażu wystawy  
Fotografując fotografujących w Galerii Spotkań
Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury w Toruniu 22 lipca 2011 r.
Fot. Stanisław Jasiński

Konfrontacje Amatorskiej Twórczości Artystycznej Regionu w dziedzinie teatru:

nadsyłanie zgłoszeń do 10 października,
przegląd konkursowy 3-4 grudnia.

Warsztaty

Warsztaty Pedagogika zabawy w pracy z dziećmi i młodzieżą; 7-9 października

Warsztaty dla ludzi śpiewających i pracujących głosem Magia głosu – mówić bez zmęczenia – twój dźwiękowy wizerunek; 8-9 października

Warsztaty Magia cyrku; 15-16 października

Warsztaty filmowo-telewizyjne News telewizyjny i reportaż; 15-16 października, część pierwsza

Warsztaty teatralno-muzyczne; 22-23 października

Teatr Plus. Cykl pięciu warsztatów drama- i teatroterapeutycznych oraz arteterapeutycznych

Seminarium Rola tańca we współczesnym świecie, teatrze i terapii; 30 września

Warsztaty Teatr, muzyka i choreoterapia;
1-2 października

Projekt dofinansowywany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Edukacja Kulturalna.

Kurs Pedagogiki Cyrku Dziecięcego – Żonglerka;
8-9 października

Wystawy

W siedzibie Fundacji Tumult – w sali kościoła poewangelickiego na Rynku Nowomiejskim 29 września została otwarta wystawa Kujawy i Pałuki, prezentowana do 10 października.

W galerii Mała w Zespole Placówek Oświatowych Bursa w Grudziądzu 25 października zostanie otwarta wystawa Dolina Osy.

Internetowe Kalendarium Kulturalne

Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury w Toruniu przyjmuje zgłoszenia imprez kulturalnych organizowanych w województwie kujawsko-pomorskim. Są one zamieszczane w Internetowym Kalendarium Kultury.

Imprezy lub ich aktualizacje należy zgłaszać za pomocą formularza „” w portalu www.ikk.art.pl. Można je przesyłać pocztą elektroniczną: woak@woak.torun.pl.

Internetowe Kalendarium Kultury jest dostępne w portalu www.ikk.art.pl oraz na stronie internetowej Ośrodka – www.woak.torun.pl.

Celem projektu jest zgromadzenie, opracowanie i opublikowanie na stronie internetowej Ośrodka oraz zaprezentowanie w kiosku elektronicznym (infokiosku) w Galerii Spotkań w siedzibie Ośrodka informacji o twórczości plastyków amatorów mieszkających i tworzących na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego.

W ramach projektu zostaną opracowane indywidualne portfolia poszczególnych artystów, czyli artystyczne biogramy twórców: nota biograficzna (imię, nazwisko, data urodzenia, określenie dziedziny uprawianej twórczości, wykształcenie, wykonywany zawód, biografia artystyczna – początki uprawiania sztuki, dokonania, wystawy indywidualne i zbiorowe, nagrody w konkursach, przynależność do grup artystycznych, opis prac, wypowiedź artysty o własnej twórczości, wykaz recenzji i innych publikacji o przedstawianej twórczości), prezentacja wybranych tekstów publikowanych w prasie i katalogach, zdjęcie artysty, wybrane reprodukcje obrazów, fotografie rzeźb (do dziesięciu reprodukcji lub zdjęć), możliwość kontaktu (zależnie od uznania artysty: adres, telefon, e-mail, adresy internetowe, linki).

Opracowane indywidualne portfolia zostaną umieszczone na stronie internetowej Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury w Toruniu, a następnie w kiosku elektronicznym.

Zgromadzone informacje będą sukcesywnie aktualizowane i uzupełniane.

Na potrzeby projektu przyjmuje się, że plastyk amator to osoba dorosła, uprawiająca twórczość artystyczną w dziedzinie plastyki, nie będąca absolwentem uczelni i szkoły artystycznej o profilu plastycznym, nie należąca do związków i stowarzyszeń zrzeszających plastyków profesjonalistów, prezentująca swoje prace na wystawach indywidualnych i zbiorowych – i sama siebie uznająca za plastyka amatora. Decyzję o prezentacji w Portfolio – a więc przynależności do grona twórców amatorów – podejmuje sam artysta.

Artyści amatorzy chcący, by ich twórczość była prezentowana w Portfolio wypełniają ankiety opracowane przez realizatora projektu i przesyłają, wraz z oświadczeniami o zapoznaniu się z regulaminem Portfolio, a także materiałami ilustracyjnymi (nadesłane materiały – zdjęcia, nagrania dźwiękowe i filmowe – będące własnością artysty i do których posiada prawa autorskie będą zamieszczane w Portfolio nieodpłatnie), na adres Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury w Toruniu. Opracowywania i redakcji nadesłanych informacji dokonuje realizator projektu; na prośbę autora zredagowane materiały mogą być przez niego autoryzowane.

Regulamin Portfolio Plastyki Amatorskiej w Województwie Kujawsko-Pomorskim, ankieta, tekst oświadczenia są dostępne na stronie internetowej Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury w Toruniu.

Szczegółowych informacji udziela Kamil Hoffmann – e-mail: kamil.hoffmann@woak.torun.pl